Hver ræður í alþjóðastjórnmálum?

Það skiptir ekki máli hvaða skoðun fólk hefur á Donald Trump, hvort sem menn elska hann eða fyrirlíta, þá lýgur myndin ekki.

Á myndunum hér má sjá leiðtoga Evrópu sitja í hring í kringum forsetaborð Hvíta hússins, líkt og nemendur sem hlýða á kennara. Þar sitja meðal annars Ursula von der Leyen, Emmanuel Macron og Volodymyr Zelensky í jakkafötum, án herklæðanna sem hann hefur klæðst frá því stríðið hófst. Það eitt og sér segir mikið.

Sumir fjölmiðlar hafa þegar lýst þessu sem smjaðursnálgun, þar sem leiðtogar heimsins beita kurteislegri undirgefni og vilja sýna Trump vinsamlegan hug, ekki vegna þess að þeir séu endilega sammála honum, heldur vegna þess að hann hefur raunveruleg áhrif.

Trump hefur stöðvað eða forðast átök á milli landa, þar á meðal með því að stuðla að friðar- og viðskiptasamningum sem komu í veg fyrir átök. Nú segist hann ætla að binda endi á Úkraínustríðið „hvað sem það kostar“ og stillir sér upp sem friðarhöfðingi, "peacemaker-in-chief".

Og margir hlusta.

Þeir sem héldu að Trump myndi hverfa í golf og út í þögnina eftir fyrri forsetatíð sína, hafa haft rangt fyrir sér. Hann birtist á hverjum einasta degi í fjölmiðlum, og nú sitja leiðtogar Evrópu hjá honum og hlusta, jafnvel með kort af Úrkaínu á bak við sig, eins og hann haldi hernaðarfund.

Spurning til allra:

Viljum við raunverulegan frið, þar sem líf, samfélög og framtíðir fá að þroskast? Eða viljum við áframhaldandi styrjaldarpólitík þar sem allir tapa, nema vopnaframleiðendur og stríðshaukar með eigin hagsmuni í húfi?

Þetta snýst ekki um að gefa eftir fyrir Pútín, heldur að horfast í augu við þá staðreynd að núverandi stefna hefur hvorki skilað friði né öryggi, heldur aðeins leitt til þjáninga, eyðileggingar og gríðarlegs kostnaðar fyrir Evrópu og almenning um heim allan.

Það má gagnrýna Trump. En það þarf líka að horfast í augu við þá kaldhæðnu staðreynd að hann, ekki Biden, ekki von der Leyen, ekki Macron, er sá sem nú situr við borðið og fær alla til að hlusta.

Pólitískur áróður fram yfir mannslíf

Gavin Newsom sýndi nákvæmlega það sem margir hafa bent á um árabil: að Demókratar/Liberals hafa meiri áhuga á því að niðurlægja Trump/andstæðinginn en að vernda eigið fólk og samfélag.

Þegar þrír saklausir einstaklingar voru myrtir í Flórída af ólöglegum innflytjanda, kom enginn hörmungartónn frá ríkisstjóra Kaliforníu. Engin samúð. Engin sjálfsskoðun. Engin ábyrgð.

Í staðinn: hæðni á samfélagsmiðlum.

Í opinberri færslu gagnrýndi teymi Gavin Newsoms ekki ofbeldið (sjá mynd) – heldur nýtti hann tækifærið til að hæðast að Trump: „Hey, snillingur… hver var forseti árið 2018?“ Og hélt því fram að maðurinn hefði fengið vinnuleyfi á meðan Trump var við völd.

Kaldhæðnin væri hlægileg – ef þetta mál snerist ekki um raunverulegan harmleik.

Vegna þess að staðreyndirnar eru skýrar:

• Trump-stjórnin hafnaði vinnuleyfi mannsins í desember 2020.
• Biden-stjórnin samþykkti það síðar.
• Og morðin áttu sér stað eftir að leyfið var veitt.

Newsom laug. Ekki aðeins til að verja Biden, heldur til að snúa harmleik almennra borgara í pólitískt tækifæri.

Þetta er aðferð sem við sjáum sífellt oftar:

• Beita háði í stað ábyrgðar.
• Snúa sársauka fólks í áróður.
• Búa til sökudólg í stað þess að laga kerfið.

Því miður er sannleikurinn í pólitík í dag aðeins til óþæginda. Það sem skiptir máli er að finna skotmark, mála viðkomandi sem óvin almennings og kenna honum um allt sem fer úrskeiðis. Í Bandaríkjunum er það Trump. Í Evrópu eru það þjóðernissinnar og Trump. Á heimsvísu – allir þeir sem þora að segja nei og Trump.

Þetta er ekki bara veik stefna. Þetta er siðferðislegt rot í hjarta þeirrar valdastéttar sem á að þjóna fólkinu.

Þegar stjórnmálamenn hlæja yfir dauðsföllum til að skora stig á samfélagsmiðlum, þá er ekki bara eitthvað brotið í kerfinu.

Það er brot í sálu þeirra sem stýra.

Þegar orð fá verðlaun en árangur fær þögn

Barack Obama fékk Nóbelsverðlaun friðar árið 2009, aðeins níu mánuðum eftir að hann tók við embætti. Hann hafði þá ekki gert neinn friðarsamning. Verðlaunin voru veitt fyrir „vonir“ og „framtíðarsýn“, en ekki fyrir árangur.

Donald Trump, hins vegar, fékk engin verðlaun. Engu að síður stóð hann á örfáum mánuðum árið 2020 að fjórum stórum samningum:

• Ísrael og Sameinuðu arabísku furstadæmin / Barein (Abraham Accords)
• Ísrael og Súdan
• Ísrael og Marokkó
• Kosovo og Serbía (efnahagsmál)

Á aðeins fjórum mánuðum var hann orðinn helsti milligöngumaður nýrra friðartengsla í Miðausturlöndum. Síðast, í ágúst 2025, náði hann einnig að miðla málum milli Armeníu og Aserbaídsjan og fá þá til að undirrita friðarsamning í Hvíta húsinu.

En aldrei fær hann viðurkenningu fyrir árangurinn.

Fjölmiðlar gera lítið úr árangrinum

Þegar Obama fékk verðlaunin var það stórfrétt. Þegar Trump miðlaði fjórum samningum á nokkrum mánuðum var annaðhvort þagað eða sett í neikvæðan búning. Nú síðast sýndi þetta sig í umfjöllun RÚV um að Trump hefði hringt í Jens Stoltenberg til að spyrja út í mögulega tilnefningu til Nóbelsverðlauna. Í stað þess að ræða þann raunverulega grundvöll sem hann hefði, marga friðarsamninga á borðinu, var fréttin sett upp eins og óþarfa hringing af engu tilefni. Árangurinn var hunsaður, og persónan gerð að brandara.

Andstæðingar neyðast til að viðurkenna

Á sama tíma þurfa jafnvel pólitískir andstæðingar að viðurkenna árangurinn. Forsætisráðherra Bretlands, Keir Starmer, sagði nýlega að Trump hefði „fært Evrópu nær friði en nokkru sinni síðan innrás Rússlands hófst“ eftir fund hans með Vladimír Pútín í Alaska. Þegar jafn harður gagnrýnandi og breskur Verkamannaflokksleiðtogi hrósar Trump fyrir friðarframtak, þá er ljóst að árangurinn er óumdeilanlegur.

Lærdómurinn

Við sjáum hvernig kerfið virkar: árangur er ekki metinn út frá því hvað er gert, heldur hver gerir það. Fjölmiðlar og stofnanir verja sína „réttu“ menn og gera lítið úr þeim sem passa ekki inn í myndina.

• Obama fékk friðarverðlaun án friðar.
• Trump fékk frið en engin verðlaun.

Og fjölmiðlarnir sjá til þess að sú staða haldist.

Spurningin sem situr eftir

Þetta er ekki gert til að þjóna fólkinu. Þetta þjónar þeim sem stýra á bak við tjöldin, og þeir sjá til þess að hver sá sem ógnar valdi þeirra sé málaður sem „vondur“, á meðan „rétta fólkið“ fær verðlaun og lof.

Öfga hægri – nýja orðræðuvopnið

Hvernig getur flokkur sem vill verja landamæri, lækka skatta, verja þjóðmenningu og tryggja þjóðlegt sjálfstæði verið kallaður „öfga-hægri“? Svarið er einfalt: Þetta er stimplun.

Í dag stjórna fjölmiðlar og pólitísk elíta orðræðunni. Ef þú afneitar réttri línu um innflytjendamál, loftslagsmál eða kynjapólitík, færðu ekki titilinn „íhaldssamur“ eða „andstæðingur“ – þú færð strax brennimerkinguna „öfga-hægri“. Markmiðið er að loka umræðunni áður en hún hefst.

AfD í Þýskalandi er nýjasta dæmið. Stefnan er klassísk og íhaldsleg: öryggi landamæra, ábyrg fjármál, gagnrýni á yfirþjóðlegt vald og orkupólitík sem hækkar reikninginn hjá venjulegu fólki. En það er nóg að fara gegn ESB-veldi, gegn stjórnlausu innflytjendaflæði og gegn orkustefnu sem þjónar hugmyndafræði fremur en raunverulegum þörfum, til að verða óvini „hins góða fólks“.

Þessi stimplun er ekki bara ósanngjörn. Hún er hættuleg. Hún sendir skýr skilaboð til almennings: Ef þú ert ósammála, verður þú settur í sama flokk og sögulegir öfgamenn. Þannig fæla þeir fólk frá því að tjá sig – og halda völdum óáreitt.

En fylgi AfD vex. Ekki vegna haturs, heldur vegna vantrausts: á ESB, á stjórnmálaelítu sem hlustar ekki, á fjölmiðlum sem ritskoða í skjóli „ábyrgðar“, og á kerfi sem refsar óþægilegum spurningum.

Kjósendur eru að átta sig á þessu. Þeir sjá að „öfga-hægri“ er ekki lengur lýsing á hættulegri hugmyndafræði — heldur merki um að þú hafir þorað að segja það sem hinir hugsa!

Og ef samfélag þarf að stimpla milljónir borgara sem öfgamenn bara til að verjast umræðu, þá er það ekki merki um styrk lýðræðis — heldur veikleika þess.

Spurningin er þá þessi:
Ef hefðbundin gildi og þjóðlegt sjálfstæði eru nú kölluð „öfgar“ — hvað segir það okkur um ástand lýðræðisins í Evrópu?

Hættum að trúa áróðri Hamas!

Ný rannsókn sem birtist í þýska blaðinu BILD afhjúpar Anas Zayed Fteiha, ljósmyndara í Gasa sem vinnur fyrir tyrknesku ríkisfréttastofuna Anadolu. Hann sviðsetur áróður í þágu Hamas, stillir upp fólki með tóma potta og notar börn og mæður í sviðsetningu til að ná áhrifamyndum, sem síðan birtast á CNN, BBC, RÚV og víðar. Sjá: BILD.de

Á Instagram birtir hann mynd af sér í bardagabúningi með áletrunina "Frelsa Palestínu". Þetta er ekki blaðamaður, heldur áróðursmaður í herklæðum sem þykist vera hlutlaus. Fólk verður að sjá í gegnum þetta leikrit.

Allt með sama markmiði: að vekja samúð á Vesturlöndum og færa hernaðarátökin inn í hug og hjörtu almennings.

Og hverjir eru markhópurinn? Þú. Vesturlönd sem bregðast við myndum, ekki rökum. Þú ert skotmarkið. Ekki með vopni, heldur með samúð.

Þú átt að gleyma 7. október. Þú átt að hata Ísrael. Þú átt að deila áróðri Hamas, án þess að átta þig á því.

Ekki treysta hverri mynd. Ekki deila áróðri í blindni. Ekki vera peð í blekkingarleik Hamas.

Hér sérðu stutt myndbönd sem sýna sviðsetning Hamas, og ég hvet alla til að fylgja GazaWood2 á Instagram – þar sem stutt myndbönd sýna leikrit Hamas.

Stafrænt skilríki: Nýtt andlit alræðis

Á næstu árum hyggjast ríki Evrópu og alþjóðastofnanir innleiða svokallað stafrænt skilríki (e. digital identity). Markmiðið er að einfalda aðgang að fjölbreyttri þjónustu – frá netbanka og heilbrigðiskerfi til opinberrar stjórnsýslu, ferðalaga og netverslunar. Í stað þess að muna ólík lykilorð eða skanna vegabréf, mun hver einstaklingur bera einn stafrænan lykil sem auðkennir hann í öllum kerfum.

Tæknin hefur verið kynnt sem mikilvægt skref í átt að skilvirkara og öruggara samfélagi. Evrópusambandið leggur áherslu á að borgarar geti með einum auðkennislykli staðfest hver þeir eru, samþykkt skjöl, skráð börn í skóla, greitt skatta og ferðast milli landa, allt með öruggum hætti og án pappírsforms.

En undir þessu fallega yfirborði vakna mikilvægar spurningar. Því með auknu öryggi kemur einnig aukið vald. Og spurningin sem flestir virðast ekki spyrja er: Hver hefur vald yfir þessu auðkenni – og hvernig getur það verið notað gegn þér?

Stafrænt skilríki mun ekki aðeins nýtast til að skrá þig inn á vefsíður. Það mun tengjast öllum mikilvægum þáttum samfélagsins:

• Heilbrigðisþjónustu (aðgangur að læknum, lyfjum, tryggingum)
• Fjármálum (bankaþjónusta, lán, greiðslur)
• Matvörukaupum og upprunavottun matvæla
• Ferðalögum (flug, hótel, vegabréfsathuganir)
• Netverslun og stafrænum greiðslum
• Samskiptamiðlum og ritskoðun
• Síma- og netnotkun
• Opinberri þjónustu og skráningum
• Neyðarhjálp

Í stað þess að vera gagnlegt verkfæri til að auka þægindi, verður stafrænt skilríki brátt að inngöngumiða að samfélaginu. Þú "velur" það sjálf/ur, segir kerfið, en ef þú hafnar því, verður lokað á fjármálaþjónustu, opinbera þjónustu og jafnvel heilbrigðiskerfið. Það sem virðist vera tækni til að einfalda lífið, er í raun stjórnkerfi hannað til að fylgjast með, stýra og umbuna eða refsa, allt eftir hegðun þinni. Þetta er ekki frjálst val heldur þvingað samþykki: opt-in kúgun. Frelsi sem aðeins gildir ef þú fylgir línunni.

Í Kína er þessi þróun þegar orðin að veruleika. Þar eru stafræn skilríki og svokallað samfélagsstigakerfi (social credit system) samtvinnuð í víðtæku eftirlitskerfi. Borgarar eru metnir samkvæmt hegðun, skoðunum og tengslaneti, og stigakerfi ákvarðar hvort þeir fái að ferðast með lest, opna bankareikning, fái lán eða skráð sig í nám. Þeir sem eru taldir óæskilegir, hvort sem það er vegna skoðana, netsamskipta eða félagslegra tengsla, missa stig og þar með réttindi. Þetta er raunverulegt eftirlitskerfi þar sem aðgengi að samfélaginu er skilyrt við hlýðni.

Á þessari mynd má sjá skjámynd úr kínverska stigakerfinu. Þú byrjar með 1000 stig og þar eru einstaklingar metnir og skráðir í kerfi sem raðar þeim eftir félagslegum „traustleika“. Hærra stig veitir aðgang að þjónustu og ferðalögum – lægra stig útilokar þig. Þetta er kerfi sem verðlaunar hlýðni og refsar óhlýðni.

Þetta er ekki dystópísk framtíðarsýn, heldur daglegt líf í stærsta einræðisríki heims, og sumir í Evrópu líta nú til þess sem fyrirmyndar.

Nú er sambærilegt kerfi að þróast innan Evrópusambandsins. Evrópsk stafræn auðkenning (European Digital Identity Wallet – EUDI) hefur verið í þróun frá 2021 og samkvæmt tilkynningu framkvæmdastjórnar ESB frá júní 2021 er markmiðið að allir ríkisborgarar og íbúar eigi að nota slík auðkenni fyrir allt frá netbankaþjónustu til vegabréfsathugana. Skjalið undirstrikar að notkun verði "frjáls", en í reynd verða opinber og einkarekin kerfi hvött eða skylduð til að krefjast þess. Þá segir jafnframt í skjölum World Economic Forum (WEF Insight Report: Digital Identity 2018) að stafrænt auðkenni sé lykill að því að stýra aðgangi að heilbrigðiskerfum, menntun, ferðafrelsi og internetinu.

Þetta er kynnt sem leið til að "auðvelda lífið", en raunveruleikinn er einfaldlega aukin miðstýring, rekjanleiki og möguleiki á ritskoðun og útilokun. Ef kerfið getur opnað aðgang þinn að heiminum, þá getur það líka lokað honum.

Spurningin er einföld: Treystir þú því að stjórnvöld, núverandi og framtíðar misnoti ekki slíkt vald? Hvað ef skoðanir þínar teljast síðar "öfgafullar"? Hvað ef þú vilt ekki samþykkja einhuga stefnu um loftslag, bólusetningar eða félagsleg viðmið?

Við verðum að átta okkur á því að þetta er ekki tæknispurning heldur pólitísk spurning. Eða öllu heldur: spurning um frelsi.

Við verðum að hafna þróun sem breytir frjálsu samfélagi í rafrænt fangelsi. Því þegar frelsið er háð skilyrðum, þá er það ekki lengur frelsi.

Segðu nei.

Ekki bíða eftir að þú þurfir samþykki til að sækja lyfin þín, eða leyfi til að panta flug. Ekki bíða eftir að netbankinn þinn lokist af því að þú deildir röngum hlekk eða sagðir rangt orð. Því þegar það gerist, verður of seint að segja nei. Segðu nei áður en það gerist!

Af hverju má ekki segja nei?

Við lifum á tímum þar sem þú mátt vera allt – nema ósammála.

Þú mátt vera hver sem er og trúa hverju sem er, svo lengi sem þú endurtekur réttu frasana: Þú þarft bara að fara með formúluna sem allir þekkja: öruggt rými, þjóðarmorð, Trump er vondur. Þá færðu klapp á bakið, jafnvel þótt það sem þú segir gangi gegn almennri skynsemi eða staðreyndum.

En ef þú segir einfaldlega:

• „Nei.“
• „Ég er ekki sammála.“
• „Ég sé þetta öðruvísi.“

…þá ertu úreltur. Eða öfgamaður. Trumpisti. Eða bara vond manneskja.

Það er ekki lengur leyfilegt að hafna. Ekki leyfilegt að efast. Ekki leyfilegt að standa með sjálfum sér í samfélagi sem krefst skilyrðislausrar hlýðni við nýja trú: að öll gagnrýni sé árás og að öll höfnun sé ofbeldi.

Samfélag hlýðninnar

Við höfum búið til samfélag þar sem fólk er ekki þvingað til hlýðni með lögum, heldur með skömm.
Það þarf ekki lögreglu. Það þarf ekki ritskoðun.
Fólk ritskoðar sig sjálft, af ótta við að vera útilokað, niðurlægt, stimplað.

Þannig lærir fólk að segja ekki það sem það hugsar. Ekki vegna þess að það hafi rangt fyrir sér, heldur vegna þess að það má ekki vera ósammála.

Við höfum skipt út samvisku fyrir samræmingu.
Skipt út sjálfstæði fyrir samþykki.
Og sá sem þorir að standa og segja: „Nei, ég samþykki þetta ekki“ – hann verður brennimerktur sem hættulegur.

Afleiðingar hlýðninnar

Þegar samfélag hættir að umbera mótstöðu, hættir það líka að hugsa.
Þegar enginn má segja nei, þá visnar rökræðan, og með henni visnar skynsemin.

• Listin verður þæg, bitlaus og hrædd við að ögra.
• Vísindin beygja sig undir rétttrúnað og fjármögnun.
• Menntunin hættir að kenna sjálfstæða hugsun og byrjar að ala upp fylgisfólk.

Við ölum upp kynslóð sem lærir að aðlagast, ekki að spyrja. Börn og ungmenni temja sér að vera samþykkt frekar en sjálfstæð, að fylgja norminu frekar en að velta hlutunum fyrir sér. Þau læra hvenær á að klappa, hvenær á að þegja og hvernig á að segja rétt orð á réttum tíma, jafnvel þótt hjartað segi annað.

Og svo furðum við okkur á því að ekkert nýtt fæðist. Að stjórnmálin eru stefnulaus, menningin dauð, og fólk dapurt. En við hverju má búast þegar enginn má segja nei?

Tími til að segja nei

Við verðum að endurheimta þann einfalda mannlega rétt að segja:
„Nei. Ég er ekki sammála. Ég samþykki þetta ekki.“

• Við þurfum ekki meiri þögn í nafni kurteisi.
• Við þurfum meiri heiðarleika í stað orða sem hljóma fallega en þýða ekki neitt.
• Við þurfum hugrekki til að standa gegn því sem hið góða og háværa fólk hefur ákveðið að sé rétt, ekki til að vera öðruvísi, heldur til að vera heiðarleg.
• Við þurfum fólk sem hefur burði til að hugsa sjálfstætt, spyrja erfiðu spurninganna og halda kyrru fyrir í andstöðu, jafnvel þótt það kosti óþægindi eða einsemd.

Frelsi byrjar ekki á því að samþykja allt – það byrjar á því að þora að segja nei.

• Ekki nei af hatri.
• Ekki nei af ótta.

Heldur nei sem sprettur innan frá, af trú á mikilvægi sannleikans og af virðingu fyrir sjálfum sér og þeim sem hlusta.

Því ef við segjum ekki nei þegar sannleikurinn krefst þess, þá gefum við frá okkur frelsið, þegjandi og hljóðalaust.

Hamas, þögnin og pólitísk meðvirkni heimsins

Þeir sem þekktu Hamas best, þögðu – þar til nú.

Í júlí 2025 undirrituðu Sádi-Arabía, Egyptaland og Katar sameiginlega yfirlýsingu á vettvangi Sameinuðu þjóðanna. Þar krefjast þeir þess að Hamas leggi niður vopn og afhendi stjórn Gasa. Þetta er í fyrsta sinn sem þessi lönd sem áður studdu eða umbáru Hamas, lýsa sig opinberlega andvíg vopnuðum yfirráðum samtakanna.

Yfirlýsingin er tímamót, en hún kemur seint. Af hverju ekki fyrr? Af hverju ekki strax eftir fjöldamorðin 7. október 2023?

Leiðtogar í Riyadh, Doha og Kaíró hafa árum saman vitað hvað Hamas stendur fyrir:

• Öfgakennd trúarstefna sprottin úr Múslímska bræðralaginu og samhliða tengslum við Íran.
• Ofbeldi gegn andófsröddum, pyntingar og alræðisvald án lýðræðis.
• Hryðjuverk gegn Ísrael þar sem almenningur í Gasa er gerður að mannlegum skildi í stríðsáróðri.

Þeir vissu þetta. En þegar Hamas framdi skipulögð fjöldamorð, nauðganir og barnsrán, þá þögðu þeir. Engin skilyrðislaus fordæming. Engin krafa um afvopnun. Þeir völdu þögnina, og með því tóku þeir afstöðu.

Þögnin var ekki hlutleysi, hún var meðvirkni.

Tvöfalt siðferði og pólitískt skjól

Á meðan samfélagsmiðlar fylltust af mótmælum gegn Ísrael, forðuðust leiðtogar arabaríkja og margir á Vesturlöndum að nefna Hamas. Þögnin varð skjól. Þeir sem vildu sýna stuðning við fólkið á Gasa þorðu ekki að hafna Hamas og með því varð Hamas að pólitískum verndardýrlingi í skjóli þeirra sem segjast vilja frið.

Í stað þess að tala skýrt um glæpi Hamas, var mantra alþjóðasamfélagsins þessi:
„Við fordæmum árásir Ísraels.“
En ekki fyrr en nú, nær tveimur árum síðar, heyrist í fyrsta sinn opinber krafa frá arabískum leiðtogum um að Hamas víki og afhendi gíslana.

Þetta var þekkt mynstur:
Ísrael var fordæmt samstundis, Hamas fær friðhelgi. Fordæming á Ísrael var sjálfvirk; afstaða gegn Hamas var tafin, þögguð eða sniðgengin. Þeir sem þekkja málin vita að þessi þögn gaf Hamas skjól, skjól sem tafði lausnir og hélt glæpamönnum við völd.

Þeir vissu – en þögðu

Á meðan hélt Hamas áfram:

• Að gera skóla og sjúkrahús að herstöðvum og skotpöllum, til að örva gagnárásir.
• Að skjóta sprengjum frá fjölbýlishúsum, til að auka mannfall og áróður.
• Að hindra hjálparflutninga og kúga almenning með ótta, ritskoðun og félagslegri kúgun.

Allt þetta vissi arabíski heimurinn og Vesturlönd líka. En samt var þagað. Ekki aðeins af ótta við eigin götupólitík, heldur vegna hagsmuna. Þeir studdu Hamas með fjármunum, fjölmiðlaskjóli og með því að afsaka eða dreifa ábyrgðinni, í stað þess að segja hlutina eins og þeir eru. Í skjóli þessarar þagnar gat Hamas fórnað sínu eigin fólki fyrir áróður, peninga og völd.

Hamas hélt völdum vegna þeirrar þagnar.

Þeir sem þegja um Hamas geta ekki talað um frið

Það verður aldrei hægt að byggja sjálfstætt og réttlátt Palestínuríki á rústum kúgunar, hryðjuverka og valdníðslu.

Friður krefst ábyrgðar. Friður krefst siðferðis.

Að segja sannleikann um Hamas er ekki að taka afstöðu með Ísrael, heldur að taka afstöðu með heiðarleika, ábyrgð og mannréttindum Palestínumanna sjálfra.

Menntun eða mótun?

Einhvern tímann var menntun talin vera lykill að frelsi. Í dag virðist hún í auknum mæli vera orðin tæki til samræmingar, ekki til að vekja sjálfstæða hugsun, heldur til að innræta samþykki. Til að þjálfa hlýðni.

Við búum nú í samfélagi þar sem enginn má skara fram úr, spyrja krefjandi spurninga eða víkja af línunni, án þess að vera stimplaður sem „öfgamaður“, „hættulegur“ eða „undarlegur“.

Í skólakerfinu birtist þetta með skýrum hætti. Inntökuskilyrði eru lækkuð. Afburðanemendur fá ekki lengur umbun, heldur aðvörun. Að vera bestur er orðið vandamál. Það á að draga niður í stað þess að ýta upp.

Menntunin hefur snúist frá því að þroska einstaklinginn í það að temja hann. Við kennum ekki lengur hvernig á að efast, heldur hvernig á að fylgja. Ekki hvernig á að draga ályktanir, heldur hvernig á að muna rétt. Og ef þú spyrð „af hverju?“ lærir þú fljótt að þegja.

Frumvarpið sem afhjúpar ástandið

Nýlega samþykkti Alþingi frumvarp sem heimilar framhaldsskólum að líta framhjá námsárangri við inntöku, og í staðinn meta óskilgreinda þætti eins og „fjölbreytileika“. Þetta er selt sem réttlætis- og jafnræðisaðgerð, en í raun er verið að veikja tengslin milli getu og tækifæra.

Snorri Másson, þingmaður Miðflokksins, kallaði þetta „woke“ orðasalat hugmyndafræði sem ætlar að tryggja fjölbreytni með því að útiloka mælanlega hæfni. Hann benti á að í nafni fjölbreytileika væri verið að festa einsleitni. Allt skal vera jafnt, jafnt niður á meðaltal, eða með öðrum orðum meðalmennska. Mælirinn er ekki lengur hæfni, heldur samræmi. Ekki hvatning til árangurs, heldur trygging fyrir stöðnun.

Mennta- og barnamálaráðherra Guðmundur Ingi Kristínsson sagðist ekki vera að draga úr vægi einkunna, heldur „að gefa heimild“. En spurningin stendur eftir: Hverjir skilgreina hvað er æskilegur fjölbreytileiki? Og hvað verður um vinnusemi, árangur og metnað?

Við sjáum í beinni útsendingu hvernig hugmyndafræði tekur yfir hlutlæga mælikvarða. Ekki til að hjálpa einstaklingum að vaxa, heldur til að setja alla í sama mót. Og þegar skólastefna og pólitísk tíska renna saman, verða börnin okkar tilraunadýr.

Spurningin sem allir ættu að spyrja

Hvar eru kennararnir sem áttu að kenna börnum að spyrja, efast og draga eigin ályktanir? Hvar eru þeir sem áttu að vernda frelsið til að hugsa, en þegja nú þegar mesta reynir á? Hvar eru þeir sem áttu að ala upp hugsandi þjóð, en samþykkja nú að þögn og samræming sé hið nýja norm?

Við stöndum nú á tímamótum. Og við verðum að ákveða hvort við ætlum að ala upp frjálsa einstaklinga, eða temja þögla hjörð.

Því spyr ég: viljum við búa í samfélagi þar sem útlit valds nægir til að kalla fram sjálfvirka hlýðni, þar sem þögn er verðlaunuð og gagnrýnin hugsun refsuð?

Trump lyftir teppinu – og finnur Evrópu á hnjánum

Það sem átti að vera „jafnvægi og samstarf“ reyndist í reynd neyðarlína fyrir Evrópusambandið. Samkomulagið sem undirritað var nýlega milli Trump og ESB er ekki viðskiptasamningur. Þetta var björgunarpakki. Dulbúinn sem díll.

• Þeir kölluðu hann heimskan.
• Þeir hlógu að viðvörunum hans.
• Þeir töldu hann ógn við lýðveldi og heimsbyggðina.

En þegar Donald Trump mætti aftur til leiks með kjölfestu, skýrleika og skjöl í höndunum sem fólu í sér kröfur, tölur og raunhæfa sýn – þá mætti hann Evrópu sem hafði misst tökin á eigin stefnu. Hún hafði varið árum í að tala sig frá vandanum, með nefndum, ályktunum og myndatökum, en þegar kom að kjarnanum, átti hún ekkert svar. Í stað þess að mæta að borðinu með raunverulega stöðu og skýra stefnu – ákvað hún að draga andann og vona að stormurinn gengi yfir.

Evrópusambandið í kreppu

Þetta snýst ekki bara um einn samning. Þetta snýst um stærra mynstur: Evrópa stendur veikari en hún hefur verið í áratugi, bæði efnahagslega og pólítískt.

• Þýskaland er að afiðnvæðast (de-industrializing), orkukerfi þess ónýtt eftir oftrú á „græna umbreytingu“.
• Frakkland stendur í innanlandsóeirðum og valdaóreiðu.
• Ítalía og Spánn halda sér á floti á skuldadælu ESB.
• Úkráínustríðið hefur tæmt sjóði og skapað „war fatigue“ meðal almennings.
• Ungverjaland og Pólland standa í vaxandi andstöðu við kjarnavald ESB – á meðan evrópsk fjölmiðlaelíta reynir að þagga niður gagnrýna umræðu.
• Evrópa stendur einnig frammi fyrir vaxandi innflytjenda- og hælisleitendavanda sem hefur skapað félagslega spennu, öryggisógnanir og pólitískan klofning innan aðildarríkjanna. Þetta er kerfislægur vandi sem ESB virðist hvorki viljað né þorað að takast á við af einlægni og heiðarleika.

Við þetta bætist sá staðreyndalegi vandi að evrópsk landsframleiðsla hefur dregist sífellt meira aftur úr bæði Bandaríkjunum og Japan frá fjármálakreppunni 2008. Hagvöxtur er veikburða, nýsköpun er takmörkuð, og fjárfestingar hafa dregist saman. Evrópa er að missa slagkraftinn. Löndin leita úrræða. Og Trump vissi nákvæmlega hvernig hann gæti nýtt sér það.

Samningur“ sem minnir á skilmála neyðarláns

Í stað jafnræðis og gagnkvæms ávinnings segir sagan nú að ESB hafi samþykkt:

• 15% tolla á eigin útflutning til Bandaríkjanna
• 0% tolla á innflutning frá Bandaríkjunum
• Skuldbindingu um hundruð milljarða dollara í bandarísku gasi og vopnum

Þetta er ekki samningur. Þetta er uppgjöf.

ESB fékk líf. Trump fékk vald. Bandaríkin fengu borgað.

Nokkur orð sem segja allt: Samkomulagið var ekki um jafnrétti eða samstarf – heldur um vald, nauðsyn og þögn.

Ekki vinaleg samvinna – heldur vald í verki

Trump mætti ekki með bros á vör, ekki tilbúinn í ljósmyndatökur eða innantómar fundayfirlýsingar. Hann kom með þrýsting, kaldan vilja og skýr skilaboð: annaðhvort samþykkir Evrópa nýja leikreglur, eða hún borgar verðið. Hann hótaði 100% tollum á evrópska bíla, stál og lúxusvörur.
Brussel hélt að hún gæti slegið fram gamalkunnum frösum og hótunum um samstarf við Kína.
Trump sá í gegnum leikritið – og vann.

Þetta er ekki bara „The Art of the Deal“.
Þetta er The Art of Leverage.

Orka, vopn og vald

Trump hafði fyrir löngu skilið grunnregluna:
Ef þú stjórnar eldsneyti og vörnum Evrópu – þá þarftu ekki að sannfæra neinn. Þú einfaldlega setur skilmálana.

Og:

• Hann braut niður tilraunir ESB til að mynda sjálfstæða orkublokk
• Hann færði hergagnaframleiðslu aftur til Bandaríkjanna
• Hann setti NATO aftur undir bandaríska stjórn með fjárhagslegum þrýstingi
• Hann útilokaði að ESB gæti leitað til Rússlands eða Kína í örvæntingu – nema með dýru verði

Af hverju lét ESB undan??

Hvers vegna myndi ESB samþykkja samning sem lítur svona ósanngjarn út á pappír?

• Vegna þess að raunveruleikinn hefur aldrei passað við málflutninginn í Brussel.
• Vegna þess að yfirbygging ESB byggir á úreltum tálsýnum, hugmyndum um samstöðu, stöðugleika og framfarir sem hljóma vel í stefnuyfirlýsingum, ljósmyndum og myndböndum frá leiðtogafundum, en sem brotna niður þegar mætt er raunverulegum aðstæðum innan aðildarríkjanna, þar sem orka, öryggi og hagsmunir ráða för.
• Vegna þess að á meðan ESB var fast í eigin orðræðu, reglugerðum og sjálfsblekkingu, þá þorði Donald Trump, með öllum sínum kostum og göllum, að horfast í augu við staðreyndir sem aðrir vildu hvorki nefna né viðurkenna. Hann greindi valdahlutföllin, rakti hagsmunina og sagðist ætla að láta reyna á það. Þar sem Evrópa talaði í hringi, talaði hann beint.

Samningslok

Þetta er ekki samningur. Þetta er í reynd neyðarhönd sem enginn vildi viðurkenna.
Og þegar gamaldags lýðræðisvél Evrópusambandsins hikstaði í vantrú og ótta – þá voru það ekki Von der Leyen eða Macron sem réðu för.
Heldur Trump.

Og þegar saga þessa tímabils verður skrifuð, mun koma í ljós:
Ekki aðeins að Trump var umdeildur – heldur að hann las leikborðið rétt þegar aðrir litu undan.
Á meðan ESB forðaðist að horfast í augu við eigin vandamál og faldi sig á bak við nefndir, ljósmyndir og glaðlegar fundayfirlýsingar, eins og til dæmis leiðtogafundi þar sem enginn vildi ræða orkuskort eða skuldaþróun, heldur aðeins „sameiginlega sýn til 2050“ og innantóm slagorð, greindi Trump veikleikann – og beitti þeirri innsýn með óvenjulegum árangri.

„Donald Trump át von der Leyen í morgunmat“