Af hverju hlustum við ekki á Luai Ahmed?

Luai Ahmed er múslimi sem flúði harðstjórn og ofbeldi í Jemen. Hann situr ekki heima í stofu á Íslandi og hrópar eða hamrar á lyklaborðið „fordómar!“ á þá sem benda á vandann. Hann talar af reynslu – og við ættum að hlusta. 

Í myndbandi sem hefur farið eins og eldur um netið segir hann einfaldlega: „Ég flúði mína harðstjórn. Ég vil ekki að flytja hana hingað.“ Hann varar við því sem margir á Vesturlöndum vilja ekki horfast í augu við: að með fólki sem flýr ofbeldi fylgja líka hugmyndir – og jafnvel fólk sem kemur hingað með engan annan tilgang en að skapa sundrung, stjórnleysi og beita ofbeldi gegn heimafólki.

Luai biðlar til annarra múslima sem virða frelsi, jafnrétti og lýðræði að þegja ekki lengur. Að láta ekki öfgamenn tala fyrir hönd allra. Að segja skýrt: Við viljum ekki sharía-lög, ekki heiðursmorð, ekki hatursorðræðu gegn gyðingum, kristnum eða samkynhneigðum.

En af hverju hlustum við ekki hér á Íslandi?

Af hverju má ekki ræða þessi mál án þess að vera kallaður rasisti eða útlendingahatari?

Af hverju þorum við ekki að segja eins og hann? Að við viljum ekki flytja inn harðstjórnina og menninguna sem fólkið er að flýja. Að við viljum ekki sjá hverfi verða að stöðum þar sem konur eru óöruggar, hatursáróður gegn minnihlutahópum fær að grassera eða trúarreglur leysa íslensk lög af hólmi.

Frelsi, jafnrétti, lýðræði og mannréttindi eru ekki sjálfgefin. Þau hverfa ef við þorum ekki að verja þau.

Luai Ahmed talar hreint út. Hann biður ekki Vesturlandabúa um að umbera öfgarnar. Hann biður múslima á Vesturlöndum að hafna þeim. Og hann biður okkur öll að skilja muninn. Ekki allir hælisleitendur deila þessum hættulegu hugmyndum – en sumir gera það, og það er glórulaust að þegja yfir því.

Við þurfum að hlusta á Luai Ahmed. Hann veit hvers vegna hann flúði. Hann vill ekki sjá sama fyrirkomulag og menningu festa rætur hér – og við eigum ekki að vilja það heldur.

Af hverju má ekki fagna eigin menningu?

Ég sá nýlega mynd og frásögn sem hafa vakið mikla umræðu í Bretlandi, en sem kæmust líklega aldrei í gegnum ritstjórnargátt stórra fjölmiðla.

12 ára bresk stelpa mætti í skólann á „Cultural Diversity Day“ í Union Jack-kjól og með samsvarandi hatt. Krakkarnir áttu að klæðast einhverju sem táknaði þeirra menningu og flytja ræðu um menningararf sinn.

Hún hafði skrifað fallega og hófsama ræðu þar sem hún talaði um breska siði, te, húmor, Shakespeare, konungsfjölskylduna og hvernig bresk menning væri líka fjölbreytt og mótast af áhrifum alls heimsins. 

En skólinn sagði nei. Hún mátti ekki halda ræðuna. Hún var sögð „fá að fagna breskri menningu alla daga“ og var að lokum send heim.

Ef þetta hefði verið pakistönsk stelpa?

Ef skólinn hefði bannað stelpu af pakistönsku bergi brotna að halda ræðu um sína menningu, hefði þetta orðið landsfrétt. BBC, Guardian, CNN og auðvitað RÚV og Vísir sagt frá því.

En þegar þetta er „hvítt breskt“ barn sem vill fagna sinni menningu, þá er það þaggað niður. Og enginn af stóru fjölmiðlunum vill snerta á þessu máli.

Af hverju birtast svona sögur ekki í stóru miðlunum?

Þeir sem ráða fréttavali telja að „meirihlutamenning“ þurfi ekki pláss. Þeir forgangsraða sögum um minnihlutahópa sem fórnarlömb. Þeir óttast líka að vera sakaðir um „að kynda undir þjóðernishyggju“ ef þeir birta sögur þar sem hvít bresk stelpa kvartar yfir útilokun.

En það er nákvæmlega svona sem reiði og vantraust gagnvart fjölmiðlum verður til. Þegar fólk sér að sömu miðlar sem segja að útilokun sé skelfileg – eru alveg til í að verja útilokun ef hún bitnar á þeim sem þeir segja ekki þurfa vernd.

Fjölmenning verður að vera fyrir alla

Í dag er oft sagt að fjölmenning sé eitthvað jákvætt, en reynslan sýnir að hún getur líka skapað aðskilnað, spennu og jafnvel mismunun þar sem börn í meirihlutanum eru útilokuð eða skömmuð fyrir að fagna sínu. Ef við viljum forðast slíka þróun verðum við að kenna börnum að virða og meta eigin menningu og menningu annarra.

Siðferðisleg hræsni okkar tíma

Við búum í samfélagi þar sem fólk heldur alvöru þingsályktanir og mótmæli gegn því að nautgripir fái vaxtarhormón – en álítur það merki um framfarir að börn séu sett á kynhormóna eða undirbúin fyrir skurðaðgerðir til að breyta líkama sínum.

Hvernig komumst við hingað?

Við töluðum okkur inn í heimsmynd þar sem náttúran er heilög – nema þegar kemur að mannlegu eðli. Þar má öllu afneita og endurskrifa. Við vitum að hormónasprautur fyrir nautgripi eru „ónáttúrulegar“ og geta haft áhrif á heilsu fólks sem neyta kjötsins. En þegar um börn er að ræða, börn sem eru enn að þroskast og skilja varla hugtakið „kyn“ á fullorðins hátt – þá á að trúa því að sprauta utanaðkomandi hormónum séu sjálfsögð mannréttindi.

Við sjáum nú í vaxandi mæli ungt fólk segja frá því að hafa verið sannfært um að „kynleiðrétting“ væri eina lausnin við vanlíðan, aðeins til að sjá á eftir eigin frjósemi, líkamsstarfsemi og sjálfsmynd í rúst. Samt heldur hópurinn áfram að þrýsta á um að gera þessa meðferð að „heilbrigðisþjónustu“ sem enginn megi gagnrýna.

Á sama tíma vill þessi sami hópur banna mjólkurkýrum vaxtarhormón, í nafni velferðar og heilsu. Við höfum snúið siðferðinu á hvolf.

Við getum alveg rætt velferð dýra og matvælaöryggi. En ef við megum ekki ræða áhrif hormónameðferðar á börn, vitum við að við búum ekki lengur í siðmenntuðu samfélagi heldur í sértrúarsöfnuði.

Það þarf hugrekki til að segja þetta. Því þeir sem reyna eru úthrópaðir sem fordómafullir eða hættulegir. En þegar við erum komin á þann stað að við verjum það opinberlega að breyta börnum líffræðilega, en viljum refsingu fyrir að breyta nautgripum – þá er spurningin ekki hvort við höfum rangt fyrir okkur, heldur hvort við höfum tapað öllu viti!

 

Ísland verður að hafna valdframsali til WHO – svo við endurtökum ekki mistökin frá COVID-19

Við megum ekki gleyma því hvernig COVID-19 var notað til að réttlæta fordæmalausar lokanir og skerðingu á réttindum án nægilegrar umræðu. Ef Ísland gerir ekkert fyrir 19. júlí 2025, samþykkjum við skuldbindingar WHO sjálfkrafa. Þetta er ekki formsatriði heldur pólitísk ákvörðun um hvort við viljum endurtaka COVID-19 reynsluna – en nú með enn veikari möguleikum á að segja nei takk næst.

Þetta er einmitt kjarni þeirra breytinga sem lagðar eru til á Alþjóðlegu heilsureglunum (IHR). Með því að samþykkja þær framseljum við Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO) formlegt vald til að knýja fram svipaðar samræmdar og íþyngjandi aðgerðir, án þess að íslensk stjórnvöld eða almenningur hafi vald til að meta hvort þær séu raunverulega nauðsynlegar.

Hvað er að gerast?

Árið 2024 samþykkti Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) breytingar á alþjóðlegu heilbrigðisreglugerðinni (IHR) sem veita stofnuninni aukið vald til að samræma viðbrögð ríkja við (alþjóðlegum heilsufarsógnum). Í stað þess að treysta mati og ákvörðunum einstakra ríkja gera breytingarnar ráð fyrir:

1. Skuldbundinni og tafarlausri tilkynningarskyldu um hvers kyns heilsufarsógn, jafnvel þótt stjórnvöld telji hana litla eða staðbundna.
2. Samræmdri innleiðingu alþjóðlegra ráðlegginga WHO, sem gæti þýtt þrýsting á stjórnvöld til að grípa til ferðabanna, lokana, samkomutakmarkana eða skyldubólusetninga – jafnvel gegn vilja almennings eða eigin mati stjórnvalda.
3. Aðgangi WHO að innlendum gögnum, upplýsingum og viðbragðsáætlunum, og mögulegu eftirliti með því hvernig ríki bregðast við.
4. Eftirlitsnefnd sem metur hversu vel ríki hlíta reglunum og getur þrýst á stjórnvöld að fylgja fyrirmælum WHO í einu og öllu.
5. Skyldu til að deila lyfjum og bóluefnum sem framleidd eru innanlands, jafnvel þótt innlend þörf sé brýnni.

Höfum við lært af COVID-19?

Nú vitum við hvað samræmdar neyðaraðgerðir geta þýtt:

• Fjöldatakmarkanir sem settu fyrirtæki á hliðina og sköpuðu mikið atvinnuleysi.
• Ferðabönn sem sundruðu fjölskyldum og lokuðu landamærum.
• Skólalokun sem dró úr menntun og félagslegum þroska barna.
• Hræðsluáróður og skortur á opnum, gagnrýnum umræðum um áhrif og nauðsyn aðgerða.
• Langvarandi geðheilbrigðisvandamál og félagsleg einangrun.

Það sem gerði þetta mögulegt var að stjórnvöld vísuðu til neyðarástands, samræmdra alþjóðlegra ráðlegginga og hræðsluviðbragða til að réttlæta skerðingu mannréttinda. Viljum við veita WHO formlegt vald til að krefjast þessara aðgerða aftur – jafnvel þótt aðstæður séu minni háttar?

Hverjir hafa hag af þessu?

• Risafyrirtæki (eins og BlackRock) sem vilja móta alþjóðlega stefnu eftir eigin hagsmunum.
• Lyfjaiðnaðurinn sem græðir á stórum bóluefnakaupum og miðlægum samningum.
• Fjársterkir einkaaðilar og stofnanir (eins og Bill and Melinda Gates Foundation) sem fjármagna WHO og hafa áhrif á forgangsröðun hennar.
• Alþjóðastofnanir sem réttlæta tilvist sína með því að skapa ótta hjá almenningi og kalla eftir miðlægri stjórn.

Af hverju á Ísland að hafna þessu?

Þetta snýst ekki um að vera á móti alþjóðlegu samstarfi heldur um að læra af fortíðinni og verja sjálfsákvörðunarrétt okkar:

• Við eigum að ráða sjálf hvernig við bregðumst við heilsufarsógn, með okkar serfræðingum og menningu að leiðarljósi.
• Við eigum ekki að framselja vald til stofnunar sem er fjármönuð af risafyrirtækjum og einkasjóðum með eigin hagsmuni.
• Við eigum að tryggja að ákvarðanir sem skerða frelsi fólks séu teknar á Íslandi, af fólki sem stendur ábyrgt gagnvart íslenskum kjósendum – og eftir opna umræðu.

Ákall

Við höfum lært af COVID-19 hve hratt hægt er að skerða borgaraleg réttindi í skjóli neyðarástands. Við megum ekki veita samþykki okkar fyrir kerfi sem gerir slíkt enn auðveldara næst. Ísland á ekki að samþykkja þetta í blindni. Við verðum að nýta rétt okkar til að hafna því áður en 19. júlí 2025 rennur upp, annars verður samþykktin sjálfkrafa. Þetta er spurning um sjálfstæði Íslands, lýðræði og virðingu fyrir fólkinu sem hér býr á Íslandi.

„Það er alltaf auðveldara að gefa frá sér vald en að endurheimta það.“

Við munum verja lýðveldið Ísland“ – en fyrir hvern?

Kristrún Frostadóttir forsætisráðherra flutti hátíðlega yfirlýsingu á Alþingi þar sem hún sagði:

„Ég lýsi því yfir fyrir hönd meirihlutans að við munum verja lýðveldið Ísland, við munum verja stjórnarskrána og heiður Alþingis.“

Það hljómar fallega – en við skulum hætta að láta blekkjast af svona orðum þegar verkin segja annað.

Verja lýðveldið – með því að framselja völd?

Hvernig ætlar ríkisstjórnin að „verja stjórnarskrána“ á sama tíma og hún er hlynnt því að Ísland aðlagi sig enn frekar að Evrópusambandinu og alþjóðlegum reglum sem takmarka tjáningarfrelsi?

Við skulum tala um Bókun 35 – viðbót við Mannréttindasáttmála Evrópu sem á að berjast gegn hatursorðræðu. Í framkvæmd getur hún auðveldlega orðið verkfæri til að þagga niður pólitískar skoðanir. Í löndum Evrópu hafa menn þegar verið ákærðir fyrir skoðanir, brandara eða pólitíska gagnrýni.

Er það „lýðræði“? Er það „að verja stjórnarskrána“?

Tjáningarfrelsi ekki lengur sjálfsagt

Sama ríkisstjórn sem þykist verja heiður Alþingis er hlynnt Digital Services Act Evrópusambandsins – kerfi sem beinlínis krefst ritskoðunar á netinu og refsar þeim sem leyfa „óviðeigandi“ umræður. Þau kalla það „öryggi“ en það er í raun pólitísk stýring umræðu.

Það sem var einu sinni grundvallarréttindi – að segja hug sinn frjálst – er orðið varasamt ef það móðgar „rétta“ hópa eða öfluga hagsmuni.

Alþingi eða útsölustaður?

Þegar Kristrún talar um að verja Alþingi ætti hún að byrja á því að spyrja sig: Hver á að ráða Íslandi? Alþingi eða embættismenn í Brussel og Strassborg?

• Þegar Alþingi samþykkir að laga íslensk lög að erlendum regluverkum sem takmarka tjáningarfrelsi, þá er það ekki að „verja lýðveldið“ heldur aflétta því sjálfstæði sem við fengum 1944.
• Þegar ríkisstjórn boðar aðildarviðræður eða aukið samstarf við ESB án þjóðaratkvæðagreiðslu, er það ekki að „virða lýðræðið“ heldur sniðganga þjóðina.

Falleg orð, en hvað með verkin?

Það er ekki nóg að veifa íslenska fánanum á Austurvelli og lofa að „verja stjórnarskrána“.

Þau sem stjórna þurfa að svara:

• Eruð þið reiðubúin að standa gegn því að Ísland taki upp löggjöf sem getur verið notuð til að þagga niður óþægilegar skoðanir?
• Viljið þið halda fullveldi Alþingis yfir íslenskum lögum?
• Ætlið þið að virða þjóðina og leyfa henni að kjósa um svona stór mál?

Það væri sannur heiður Alþingis – og það væri að verja lýðveldið Ísland í alvöru.

Að lokum

Ég hef fulla trú á að Íslendingar skilji þessa mótsögn. Það þarf að segja hlutina hreint út: Það er ekki lýðræði að framselja valdið en halda áfram að predika um fullveldi.

Þangað til pólitíkusar hætta að þjóna Brussel á undan Reykjavík og erlendum alþjóðastofnunum á undan íslensku fólki – þá eru svona yfirlýsingar bara orðin tóm.

„Við munum verja lýðveldið Ísland“

Fjögur svör stjórnmálamanna til að slá ryki í augu fólks

Það er sama hvað við ræðum í stjórnmálum, alltaf virðist umræðan enda á sömu fjórum setningunum. Þetta eru eins konar sjálfvirkt stoppmerki sem loka á gagnrýna umræðu og gera ráð fyrir að enginn spyrji erfiða spurninga:

1. Þetta er Trump að kenna.

Hvaða vanda sem Evrópa glímir við má alltaf skella skuldinni á Trump. Þægileg leið til að kenna öðrum um – helst einhverjum fjarlægum Bandaríkjamanni sem hefur ekkert vald yfir Evrópu. Með þessu þarf enginn að ræða eigin stefnu, mistök eða spillingu.

2. Pútín ætlar að sigra Evrópu.

Hver sá sem gagnrýnir Evrópusambandið er sakaður um að vera nytsamt fífl Kreml. Þessi áróður merkir andstæðinga sem hættulega og óábyrga. Allar spurningar um lýðræði, fullveldi eða spillingu innan ESB eru afgreiddar sem „rússnesk áróðurslína“.

3. Fjölmenning er okkar styrkleiki.

Þetta er eins og trúarjátning sem má ekki efast um. Ef þú spyrð um samfélagsleg átök, kostnað, menningarlega samloðun eða glæpatíðni ert þú stimplaður sem vondur eða fáfróður. Engin rök, engin gagnrýnin umræða – bara heilagt orð sem á að loka málinu.

4. Pólitíkusar segja „Rannsóknir segja…“ til að koma í veg fyrir andstöðu

Klassísk lokasetning sem á að loka umræðunni. Ef þú spyrð hvaða rannsóknir, hver borgaði fyrir þær, hverjir unnu þær – þá ert þú ekki vísindalegur og á móti framförum samfélagsins. Þetta er orð sem þjónar því að gera gagnrýni ólögmæta.

---- 

Það er dapurlegt hvað þessi fjögur svör eru orðin sjálfvirk og þægileg afsökun. Þau leysa ekkert, reka fólk frá pólitískri umræðu og grafa undan lýðræðinu.

Ef við viljum vera lýðræðisríki verðum við að hætta þessu og tala hreint út um það sem skiptir máli: lýðræðishalla ESB, spillingu, sjálfstæði ríkja, efnahagslega samkeppnishæfni, öryggismál og samfélagslega samþættingu.

Ef við gerum það ekki, þá erum við ekki sjálfstæð og lýðræðisleg samfélög – heldur bara hópur sem lætur stjórnast af fjórum þreyttum afsökunum.

Loksins stígur uppljóstrari (whistleblower) fram með sannleikann.

Matti Friedman, verðlaunaður rithöfundur og fyrrum fréttaritari og ritstjóri Associated Press í Jerúsalem með áratuga reynslu af Miðausturlöndum, lýsir í nýlegu viðtali hvernig alþjóðlegur fréttaflutningur frá Gaza verður að áróðri Hamas og hvernig þetta er ekki slys heldur kerfi sem fjölmiðlar taka þátt í. (sjá myndband - stutt lýsing frá Matt)

Hann segir hreint út:

„Við þurftum að taka út upplýsingar sem sýndu Hamas bardagamenn dulbúna sem almenna borgara. Það var vegna hótunar frá Hamas. Við sögðum lesendum aldrei frá þessu. Við þögðum.“

En hann fer enn dýpra og útskýrir hvernig allar upplýsingar frá Gaza eru í raun stjórnaðar:„Þeir sem skrifa fréttir frá Gaza eru allt heimamenn og hægt að skipta í þrjá flokka:

1. Þeir sem tengjast Hamas og vilja hjálpa málstaðnum.
2. Þeir sem eru undir beinum hótunum frá Hamas og þora ekki að segja sannleikann.
3. Þeir sem eru beinlínis meðlimir Hamas.

Enginn vestrænn blaðamaður starfar frjálst í Gaza, allir "fréttamenn" þar eru annaðhvort tengdir Hamas, starfa undir hótunum eða eru meðlimir þess. Allar „hlutlausar“ fréttir sem þú lest byggja á upplýsingum frá þessum þremur flokkum.  Tölur um mannfall koma beint frá Hamas, og eru birtar án fyrirvara. Myndir sem sýna óbreytta borgara eru valdar, en myndir af bardagamönnum Hamas eða vopnabúrum þeirra eru útilokaðar frá allri umfjöllun.

Af hverju?

Vegna þess að vesturlenskir fjölmiðlar hafa breyst úr að vera upplýsingagjafar í að verða aktívistar. Þeir spyrja ekki lengur:

„Hvað gerðist?“ heldur: „Hverjum þjónar þetta?“

Afleiðingin?

Við fáum ekki hlutlausan fréttaflutning. Við fáum áróður Hamas, endurbirtan af alþjóðlegum fjölmiðlum. Við sjáum tölur frá Hamas kynntar sem staðreyndir. Ísrael er sífellt stillt upp sem árásaraðila á meðan bardagamenn Hamas hverfa úr myndinni.

Að lokum. Við þurfum að hætta að trúa öllu sem við lesum eða sjáum í myndböndum frá Gaza því öllu er ritstýrt eða sviðsett af Hamas. Mikið af þessu er hannað til að skapa vorkunn eða reiði, til dæmis myndbönd af feðrum með börn í miðri sprengjuárás sem enginn myndi taka upp ef sprengjur dyndu í alvöru. Sjaldan eða aldrei sérðu sjálfa sprenginguna, aðeins áróðurssöguna eftir á. Einnig eru oft sýndar senur af börnum sem sækja mat undir hættu – hver myndi senda barn sitt út í raunverulegar árásir eða hættu? Þetta eru sviðsettar senur og valdbeiting Hamas á upplýsingum sem miðlarar Vesturlanda gleypa hrátt. Við verðum að spyrja okkur spurninga um hver skrifar þetta, hver tekur þetta upp og hverjum þetta þjónar. 

Þreyttur – en á réttu hlutunum.

Ég skil vel að fólk eins og Jasmina sé þreytt á að vera sett undir sama hatt og allt sem fer úrskeiðis. Það er ósanngjarnt að kenna heiðarlegu vinnandi fólki um vanda sem það skapaði ekki.

En ég er líka þreyttur. Þreyttur á því að það sé þaggað niður að ræða raunverulegan mun á innflytjendum og hælisleitendum.

Já við innflytjendum sem koma hingað til að vinna, borga skatta, læra íslensku og verða hluti af samfélaginu eru ekki vandamálið. Þeir eru hluti lausnarinnar og eiga þakkir skilið.

Nei við hælisleitendum sem koma í stórum hópum án stjórnunar, með allt annan menningarlegan bakgrunn, oft án raunverulegra tækifæra eða vilja til að aðlagast – það hefur skapað vandamál sem önnur Evrópulönd eru nú föst í:

• Gettó og félagslegan klofning.
• Aukið öryggisleysi og glæpi.
• Trúarleg átök og höfnun á jafnrétti.
• Vantraust milli hópa og á stjórnvöld.

Þetta er ekki fordómar heldur staðreyndir. Evrópa er að glíma við afleiðingar stefnu opinna landamæra og stjórnlausrar hælisumsókna.

Ég vil að Ísland læri af þeim mistökum áður en það er of seint. Ég vil land sem getur sagt:

• Já við fólki sem vill vinna og verða hluti af okkur.
• Nei við stefnu sem afnemur mörk, gerir engar kröfur um aðlögun og breytir samfélaginu á kostnað þeirra sem búa hér fyrir.

Við verðum að mega ræða þetta heiðarlega. Það er ekki hatur – það er ábyrgð!

Hvernig vinstri og hægri nálgast samfélagið, samskipti og skilaboð

Við tölum oft um vinstri og hægri eins og þetta snúist bara um skatta, útgjöld eða ríkisafskipti. En djúpi munurinn er ekki bara í því hvað þau vilja gera heldur hvernig þau líta á samfélagið sjálft, hvernig þau vilja að við tölum saman og hvaða skilaboð þau leggja áherslu á.

Hvernig þau skilja samfélagið. 

• Vinstri sér samfélagið sem samofinn vef fólks sem ber sameiginlega ábyrgð.
• Markmiðið er að jafna stöðu fólks og draga úr aðgreiningu.
• Sér vald, ójöfnuð og kerfisbundið óréttlæti sem vandamál sem þarf að laga.
• Vill sterkara kerfi, reglur og stuðning sem tryggja að enginn verði skilinn útundan.

Hægri sér samfélagið sem safn einstaklinga og fjölskyldna sem bera ábyrgð á sér sjálfir.

• Leggur áherslu á frelsi og frumkvæði einstaklingsins.
• Vill sem minnst af óþarfa afskiptum frá ríkinu.
• Sér persónulega ábyrgð og sjálfstæði sem lykil að heilbrigðu samfélagi.

Hvernig þau nálgast samskipti og umræðu.

Vinstri notar oft siðferðislega röksemdafærslu: Hvað er rétt.

• Kallar eftir samúð og skilningi.
• Leggur áherslu á sögur af þeim sem þurfa hjálp eða verða fyrir óréttlæti.
• Er viðkvæm fyrir tungumáli sem útilokar eða særir minnihlutahópa.
• Vill að samfélagið endurspegli virðingu og umhyggju í tali og hegðun.

Hægri notar oft raunhæfa eða nytsemislega röksemdafærslu: Hvað virkar.

• Beinir spurningum að ábyrgð og skilvirkni.
• Spyr: „Hver borgar? Er þetta sanngjarnt fyrir alla?“
• Gagnrýnir pólitíska rétthugsun sem tilraun til að stjórna umræðunni.
• Vill opinskáa umræðu, jafnvel þótt hún sé óþægileg.

Hvaða skilaboð þau senda.

Vinstri skilaboðin eru oft:

• Við erum öll saman í þessu.
• Við verðum að hugsa um veikustu hlekkina.
• Við þurfum að breyta kerfinu svo enginn verði skilinn útundan.

Hægri skilaboðin eru oft:

• Þú berð ábyrgð á þínu lífi.
• Við verðum að vernda frelsi og sjálfstæði.
• Við getum ekki reddað öllum með peningum sem við höfum ekki.

Kjarni málsins.

Þetta snýst ekki bara um tvær leiðir til að setja fjárlög eða ákveða skattaprósentu. Þetta eru tvær djúpar og ólíkar hugmyndir um hvernig samfélag á að vera, hvernig við eigum að tala saman, og hver gildi okkar eiga að vera.

Vinstri sér réttlæti í sameiginlegri ábyrgð og jöfnuði, jafnvel þótt það krefjist meira af öllum. Hægri sér réttlæti í frelsi og persónulegri ábyrgð, jafnvel þótt það kosti ójafna útkomu.

Hvort sjónarmiðið er „réttara“? Það ræðst af því hvaða gildi við setjum í forgang. En ef við skiljum þennan mun getum við loksins rætt af alvöru – í stað þess að afskrifa hvort annað sem heimsku eða illsku.

Ef við gerum það byrjar raunveruleg samræða – og þá getum við fundið bestu lausnina fyrir samfélagið.

 

Hvað í ósköpunum gerðist? Af hverju birtist allt í einu jákvæð frétt um Trump á Íslandi?

Við getum líklega verið sammála um að þetta kom svolítið á óvart. Ísland hefur verið nokkurs konar DTS-land (Donald Trump Syndrome): hann birtist í fjölmiðlum helst sem ógn, trúður eða fyrirboði heimsendans.

Svo sér maður á mbl.is fyrirsögnina: „Trump gerði allt rétt“. Ha? Var ritstjórnin sofandi við stýrið í dag eða í jólaskapi um hásumar?

En þegar maður les nánar sér maður að þetta er viðskiptagrein. Markaðurinn metur ekki persónuleika heldur peninga: lægri skatta, hækkandi hlutabréfavísitölur. Fjárfestar eru ekkert að velta sér upp úr upphrópunum eða fyrirsögnum — þeir sjá dollara og segja „já takk“.

Kannski er þetta líka bara klókt trikk til að fá smelli. Það selur að ögra fólki sem er vant að sjá Trump sem holdgerving endaloka lýðræðisins.

Eða — og nú leyfi ég mér alveg villta kenningu — kannski vill einhver minna okkur á að það er til annað sjónarhorn. Bara svona til að hrista upp í umræðunni. En nei, það væri líklega of róttækt.

 

Trump gerði allt rétt