Það er athyglisvert að fylgjast með viðbrögðum vinstrisins í málinu um Jimmy Kimmel. Á samfélagsmiðlum er fullyrt að „Trump hafi tekið málfrelsið“ – eins og forsetinn sjálfur hafi hringt í ABC og fyrirskipað uppsögn hans. Slík framsetning er bæði óraunhæf og fáránleg. Heldur fólk í alvöru að leiðtogi stærsta ríkis heims hafi tíma og ekkert mikilvægara að gera en að sitja yfir kvöldþáttum og ritskoða brandara? Sú mynd segir meira um hugarheim gagnrýnenda en raunveruleikann.

Staðreyndirnar eru einfaldar:

• Kimmel fór með brandara sem sprakk í andlitið á honum.
• Stærstu dreifingaraðilarnir neituðu að sýna þáttinn.
• Áhorf á þætti hans voru á hraðri niðurleið.
• FCC minnti á reglurnar um bann við klámi, grófu orðfæri, lygum og ósiðlegu efni.
• Disney/ABC tóku viðskiptalega ákvörðun.

En auðvitað er þetta allt Trump að kenna. Í hugarheimi vinstrisins er hann persónugervingur alls sem miður fer – eins og púkinn sem býr undir rúminu.

Hér kemur kaldhæðnin: sama fólkið sem nú talar um „skert málfrelsi“ hefur sjálft cancel-að hálfan heiminn síðustu ár. Þeir sem misstu vinnuna, vettvanginn eða mannorðið fyrir að segja eitthvað sem hljómaði ekki rétt í vinstri eyrum – voru þeir ekki líka með málfrelsi? Eða gildir það bara þegar brandarinn kemur frá þeirra liðsmönnum?

Og við skulum hafa eitt á hreinu: málfrelsi þýðir ekki að segja hvað sem er án afleiðinga. Ef stjórnvöld hefðu lokað á persónulega YouTube-rás Jimmy Kimmel, þá væri verið að ráðast á málfrelsið. En þegar einkafyrirtæki segir „þetta er slæmur business“ og tekur þáttinn af dagskrá? Það eru afleiðingar, ekki kúgun.

Kannski er lærdómurinn þessi:
Þegar vinstrið finnur fyrir sömu meðferð og það hefur sjálft beitt aðra árum saman, þá er það ekki lengur „réttlæti“ heldur „árás á frelsið.“

Sannleikurinn er einfaldur: Jimmy Kimmel var ekki rændur málfrelsi – hann féll fyrir eigin leikreglum.

J.K. Rowling orðaði þetta skýrt: (sjá mynd)

- If you believe free speech is for you but not your political opponents, you are illiberal.
- If no contrary evidence could change your beliefs, you are a fundamentalist.
- If you believe the state should punish those with contrary views, you are a totalitarian.
- If you believe political opponents should be punished with violence or death, you are a terrorist.

Þetta er fjögurra þrepa lýsing á því hvernig lýðræði getur smám saman lekið úr höndum okkar.

• Fyrst með því að takmarka frelsi andstæðingsins.
• Svo með því að festast í hugmyndafræðilegri blindni.
• Því næst með því að kalla eftir refsingu ríkisvaldsins.
• Og að lokum með því að réttlæta ofbeldi.

Leiðin frá umræðu til kúgunar er ekki löng – hún byrjar á því að þagga niður.

Tvöfeldnin afhjúpast

Önnur mynd tengir þetta beint við samtímann:

„Insanity: Thinking it’s wrong to lose your job because of what you said, but what you said was Charlie should lose his life for what he said.“

Þetta er nákvæmlega framhald af því sem Rowling varar við. Þegar frelsi er ekki lengur jafnt, heldur aðeins ætlað sumum, birtist siðferðileg mótsögn:

• Þeir sem núna kvarta hástöfum yfir því að missa starfið sitt vegna eigin orða – eru sömu raddirnar og fögnuðu því að Charlie hafi misst lífið fyrir sín orð.
• Sömu aðilar og andstæðingar Charlie kalla þetta „ógn við frelsið“ þegar þeir sjálfir verða að taka ábyrgð á eigin orðum. En þegar hann er myrtur fyrir sín orð, þá er það talið réttlæting.
• Getur siðferðisleg tvöfeldni orðið sýnilegri? Þetta er ekki lengur umræða um tjáningarfrelsi – þetta er hræsni og mannvonska af verstu sort.

Þarna birtist siðferðilegt gjaldþrot: umburðarlyndi er orðið valkvætt, réttlæti að vopni, og hatrið dulbúið sem siðferðileg reisn.

Þögnin sem vopn

Það sem ætti að vera samræða um hugmyndir hefur breyst í baráttu þar sem markmiðið er ekki lengur að sannfæra með rökum, heldur að þagga niður andstæðinginn og fagna falli hans.

Þegar samfélag réttlætir þöggun er næsta skref refsivæðing. Þegar það verður að vana að sjá andstæðinginn sem „hættulegan“ eða „ómannlegan“, þá er stutt í að réttlæta ofbeldi. Þetta er ekki ímyndað hættusvið – þetta er að gerast.

Lokaorð

Lýðræði lifir ekki af ef það er aðeins ætlað vinum okkar. Það lifir aðeins ef við verjum frelsi þeirra sem við þolum síst.

Ef við gerum það ekki, þá erum við ekki að tala um lýðræði heldur rétttrúnað – þar sem þögnin verður að lögum og frelsið að glæp.

Spurningin er einföld: höfum við hugrekkið til að standa vörð um frelsi allra, líka þeirra sem við erum ósammála?

Tíminn til að svara er ekki einhvern tíma í framtíðinni – hann er hér og nú.

„Er þetta tjáningarfrelsið sem hægrið metur svo mikils?“ spurði einhver á samfélagsmiðlum í vikunni.

Ástæðan? Varnarmálaráðherra Bandaríkjanna, Pete Hegseth, skipaði ráðuneytinu að kemba samfélagsmiðla hermanna og starfsmanna. Safna saman nöfnum þeirra sem fögnuðu, gerðu lítið úr morðinu á Charlie Kirk eða sýndu fjölskyldu hans virðingarleysi. „Þeim skal refsað,“ voru skilaboðið. Þegar NBC spurði nánar, var svarið stutt: við fylgjumst með og grípum inn í tafarlaust.

Og nú allt í einu er „góða fólkið“ farið að tala um tjáningarfrelsi.

• Núna er það orðið dýrmætt.
• Núna er það orðið nauðsynlegt.
• Núna er það brotið niður af valdinu.

En hvar var þetta sama fólk þegar aðrir misstu vinnuna fyrir „rangar“ skoðanir eða útskúfað úr samfélaginu?
Hvar var hávaðinn þegar fólk var cancelað og kastað fyrir ljónin á samfélagsmiðlum?
Þá var það ekki áfall heldur sjálfsagt — jafnvel talið réttlæti.

Kjarni málsins er einfaldur:

• Þegar valdinu er beitt gegn íhaldsfólki er það „nauðsynlegt.“
• Þegar valdinu er beitt gegn góða fólkinu er það „óásættanlegt.“

Tvöfalda siðgæðið blasir við.

En það er meira. Sumir reyna að réttlæta morðið með því að vísa í afstöðu Kirk til vopnaeignar. Hann studdi stjórnarskrárbundinn rétt Bandaríkjamanna til að eiga byssur – til að verja heimili sitt og fjölskyldu. Það er grundvallarhugsunin í 2. viðauka stjórnarskrárinnar.

Andstæðingar hans snúa þessu á haus: „Hann bað um þetta.“
Það er jafn fráleitt og að segja að sá sem styður ökurétt beri ábyrgð á hryðjuverkum þar sem bíll er notaður til að drepa.

Charlie Kirk sagði aldrei að fólk ætti að ganga út á götu með vopn til að drepa. Hann talaði um rétt fólks til að verja sig. Að hunsa þann mun er ekki rökræða heldur pólitískt hatur.

Og við skulum hafa eitt á hreinu:
Charlie Kirk var ekki rekinn úr vinnu.
Hann var ekki bannaður á samfélagsmiðlum.

Hann var myrtur. Fyrir skoðanir sínar.

Tjáningarfrelsi er ekki skjól aðeins fyrir sjálfan þig. Það er fyrst og fremst vernd fyrir þann sem þú ert ósammála.
Ef þú notar það aðeins þegar það hentar þér, ertu ekki að verja tjáningarfrelsi. Þú ert bara að verja eigin forréttindi.

Við þekkjum dæmin nær okkur. Hér á landi hafa einstaklingar verið dregnir til saka fyrir skoðanir sínar. Í Evrópu hafa dómstólar fangelsað borgara fyrir orð sem talin eru „óviðeigandi.“ Þetta er þróun sem allir ættu að hafa áhyggjur af – sama hvaða skoðanir þeir hafa.

Hugsaðu þig tvisvar um áður en þú fagnar því að aðrir séu þaggaðir.
Næst getur komið að þér – og þá verður enginn eftir til að verja þig.

Ungur tveggja barna faðir var skotinn til bana í gær, á sviði í Utah fyrir framan þúsundir áhorfenda. Nafn hans var Charlie Kirk. Harmleikur, sama hvaða skoðanir menn kunna að hafa haft á honum. En hvernig fjalla íslenskir fjölmiðlar um þetta?

Vísir birtir grein sem ber yfirskriftina „Hver var Charlie Kirk?“ – en í stað þess að gefa lesendum raunhæfa mynd af manni sem hafði mikil áhrif á milljónir ungra kjósenda í Bandaríkjunum, er textinn nýttur sem pólitískt áróðursvopn.

Það sem stendur eftir er ekki lýsing á manneskju, lífshlaupi hennar eða þeirri spurningu af hverju svona margir litu upp til hans. Nei – það sem stendur eftir er löng upptalning á „samsæriskenningum“, „ósannindum“, „rasískum skoðunum“ og öllu því sem höfundur vill hengja á hann. Engar frumheimildir, engar tilvitnanir í samhengi – aðeins gildishlaðinn texti sem dregur upp eins neikvæða mynd og hægt er.

Það er ekki hlutverk fjölmiðla að „elska“ eða „hata“ þá sem þeir fjalla um. En það er hlutverk þeirra að reyna að setja atburði í samhengi. Í þessu tilfelli hefði verið eðlilegt að spyrja:

• Hvers vegna tókst Kirk að byggja upp eitt stærsta ungliðanet í bandarískum stjórnmálum?
• Hvað var það í hans boðskap sem laðaði að sér milljónir ungra kjósenda?
• Hvernig náði hann að verða einn áhrifamesti álitsgjafi íhaldsmanna í Bandaríkjunum, aðeins þrítugur?

Þessar spurningar eru ekki spurðar. Þess í stað er dauði hans notaður til að ýta undir ákveðna pólitíska mynd: að sá sem hefur kristin- og fjölskyldu gildi, trú á hefðir og stendur með Trump sé í grunninn öfgamaður og hættulegur.

Væri sama nálgun notuð um vinstri leiðtoga? Getum við ímyndað okkur að ef ungur umhverfisleiðtogi, t.d Greta Thunberg hefði verið myrt, væri minningargreinin römmuð inn með upptalningu á öllu því sem hún hefði sagt sem hægt væri að túlka sem villandi eða öfgakennt? Við vitum svarið.

Þessi tvöfalda siðferðiskrafa, þessi skrumskæling – er ástæðan fyrir vantrausti á fjölmiðlum. Fólk sér í gegnum þetta. Það veit að þegar dauði manns er ekki notaður til að sýna siðferði, samvisku og mannlega hlið, heldur sem tækifæri til að hnýta í pólitíska óvini, þá erum við ekki að lesa frétt heldur áróður.

https://www.visir.is/g/20252774102d/hver-var-charli-e-kirk-?fbclid=IwY2xjawMvoU5leHRuA2FlbQIxMABicmlkETA2NEJ1UzRHTFpxcVR5anJIAR7GZ0kaAi8tNz_gwcHchVuo4VNN-RbkePECfsaVoVZ7310KybfGtZZplekQCg_aem_0134D_s0SMUuVawbOTDfuQ

Sama dag og palestínskir hryðjuverkamenn drápu sex borgara í Jerúsalem og særðu átta til viðbótar, var íslenskur utanríkisráðherra önnum kafinn við að kynna aðgerðir sem áttu að „refsa“ Ísrael. Aðgerðir sem, að eigin sögn ráðherrans, munu ekki hafa nein áhrif á Ísrael. En þær eiga víst að sýna „vilja“.

Það sem gleymist í þessari sýndarmennsku er einfalt: Ísrael verður ekki fyrir tjóni – en Ísland gæti orðið það.

Utanríkisráðherra talar eins og hún sitji við hlið stórveldanna í Öryggisráðinu og geti lagt Miðausturlöndum línurnar beint úr skrifstofu í Reykjastræti. Þetta mikilmennskubrjálæði, að halda að táknræn refsimennska frá smáríki með 400 þúsund manns hafi bæði viðskiptalegt vægi og pólitískt bit, er ekki annað en sjálfsskaði. Ísraelsmenn halda áfram sínum aðgerðum óáreittir, en Ísland stendur eftir sem smáríki sem vill sýna sig og sanna á kostnað sjálfs síns.

Viðskiptin skipta líka máli. Ísrael flytur til okkar hátækni, lyf og vörur sem nýtast almenningi. Að setja slíkt í hættu til þess eins að senda „merki“ sem enginn tekur alvarlega er ekki utanríkisstefna – heldur sjálfsskaði.

Það er aldrei hugsað til framtíðar. Stríðinu lýkur. Nýir aðilar taka við, bæði hér og í Ísrael. Brýr sem hefðu getað nýst verða brenndar. Ísland situr eftir á hliðarlínunni, með laskað orðspor og enga rödd, ekki aðeins í friðarviðræðum, heldur líka í viðskiptum, tækniþróun, öryggismálum og öðrum alþjóðlegum samskiptum sem skipta máli fyrir framtíð okkar.

Ef markmið íslenskrar utanríkisstefnu og utanríkisráðherra er að safna óvinum, skaða eigin viðskipti og tryggja að Ísland hafi ekkert að segja þegar friður rís að nýju – þá er hún á réttri leið.