Trump lyftir teppinu – og finnur Evrópu á hnjánum

Það sem átti að vera „jafnvægi og samstarf“ reyndist í reynd neyðarlína fyrir Evrópusambandið. Samkomulagið sem undirritað var nýlega milli Trump og ESB er ekki viðskiptasamningur. Þetta var björgunarpakki. Dulbúinn sem díll.

• Þeir kölluðu hann heimskan.
• Þeir hlógu að viðvörunum hans.
• Þeir töldu hann ógn við lýðveldi og heimsbyggðina.

En þegar Donald Trump mætti aftur til leiks með kjölfestu, skýrleika og skjöl í höndunum sem fólu í sér kröfur, tölur og raunhæfa sýn – þá mætti hann Evrópu sem hafði misst tökin á eigin stefnu. Hún hafði varið árum í að tala sig frá vandanum, með nefndum, ályktunum og myndatökum, en þegar kom að kjarnanum, átti hún ekkert svar. Í stað þess að mæta að borðinu með raunverulega stöðu og skýra stefnu – ákvað hún að draga andann og vona að stormurinn gengi yfir.

Evrópusambandið í kreppu

Þetta snýst ekki bara um einn samning. Þetta snýst um stærra mynstur: Evrópa stendur veikari en hún hefur verið í áratugi, bæði efnahagslega og pólítískt.

• Þýskaland er að afiðnvæðast (de-industrializing), orkukerfi þess ónýtt eftir oftrú á „græna umbreytingu“.
• Frakkland stendur í innanlandsóeirðum og valdaóreiðu.
• Ítalía og Spánn halda sér á floti á skuldadælu ESB.
• Úkráínustríðið hefur tæmt sjóði og skapað „war fatigue“ meðal almennings.
• Ungverjaland og Pólland standa í vaxandi andstöðu við kjarnavald ESB – á meðan evrópsk fjölmiðlaelíta reynir að þagga niður gagnrýna umræðu.
• Evrópa stendur einnig frammi fyrir vaxandi innflytjenda- og hælisleitendavanda sem hefur skapað félagslega spennu, öryggisógnanir og pólitískan klofning innan aðildarríkjanna. Þetta er kerfislægur vandi sem ESB virðist hvorki viljað né þorað að takast á við af einlægni og heiðarleika.

Við þetta bætist sá staðreyndalegi vandi að evrópsk landsframleiðsla hefur dregist sífellt meira aftur úr bæði Bandaríkjunum og Japan frá fjármálakreppunni 2008. Hagvöxtur er veikburða, nýsköpun er takmörkuð, og fjárfestingar hafa dregist saman. Evrópa er að missa slagkraftinn. Löndin leita úrræða. Og Trump vissi nákvæmlega hvernig hann gæti nýtt sér það.

Samningur“ sem minnir á skilmála neyðarláns

Í stað jafnræðis og gagnkvæms ávinnings segir sagan nú að ESB hafi samþykkt:

• 15% tolla á eigin útflutning til Bandaríkjanna
• 0% tolla á innflutning frá Bandaríkjunum
• Skuldbindingu um hundruð milljarða dollara í bandarísku gasi og vopnum

Þetta er ekki samningur. Þetta er uppgjöf.

ESB fékk líf. Trump fékk vald. Bandaríkin fengu borgað.

Nokkur orð sem segja allt: Samkomulagið var ekki um jafnrétti eða samstarf – heldur um vald, nauðsyn og þögn.

Ekki vinaleg samvinna – heldur vald í verki

Trump mætti ekki með bros á vör, ekki tilbúinn í ljósmyndatökur eða innantómar fundayfirlýsingar. Hann kom með þrýsting, kaldan vilja og skýr skilaboð: annaðhvort samþykkir Evrópa nýja leikreglur, eða hún borgar verðið. Hann hótaði 100% tollum á evrópska bíla, stál og lúxusvörur.
Brussel hélt að hún gæti slegið fram gamalkunnum frösum og hótunum um samstarf við Kína.
Trump sá í gegnum leikritið – og vann.

Þetta er ekki bara „The Art of the Deal“.
Þetta er The Art of Leverage.

Orka, vopn og vald

Trump hafði fyrir löngu skilið grunnregluna:
Ef þú stjórnar eldsneyti og vörnum Evrópu – þá þarftu ekki að sannfæra neinn. Þú einfaldlega setur skilmálana.

Og:

• Hann braut niður tilraunir ESB til að mynda sjálfstæða orkublokk
• Hann færði hergagnaframleiðslu aftur til Bandaríkjanna
• Hann setti NATO aftur undir bandaríska stjórn með fjárhagslegum þrýstingi
• Hann útilokaði að ESB gæti leitað til Rússlands eða Kína í örvæntingu – nema með dýru verði

Af hverju lét ESB undan??

Hvers vegna myndi ESB samþykkja samning sem lítur svona ósanngjarn út á pappír?

• Vegna þess að raunveruleikinn hefur aldrei passað við málflutninginn í Brussel.
• Vegna þess að yfirbygging ESB byggir á úreltum tálsýnum, hugmyndum um samstöðu, stöðugleika og framfarir sem hljóma vel í stefnuyfirlýsingum, ljósmyndum og myndböndum frá leiðtogafundum, en sem brotna niður þegar mætt er raunverulegum aðstæðum innan aðildarríkjanna, þar sem orka, öryggi og hagsmunir ráða för.
• Vegna þess að á meðan ESB var fast í eigin orðræðu, reglugerðum og sjálfsblekkingu, þá þorði Donald Trump, með öllum sínum kostum og göllum, að horfast í augu við staðreyndir sem aðrir vildu hvorki nefna né viðurkenna. Hann greindi valdahlutföllin, rakti hagsmunina og sagðist ætla að láta reyna á það. Þar sem Evrópa talaði í hringi, talaði hann beint.

Samningslok

Þetta er ekki samningur. Þetta er í reynd neyðarhönd sem enginn vildi viðurkenna.
Og þegar gamaldags lýðræðisvél Evrópusambandsins hikstaði í vantrú og ótta – þá voru það ekki Von der Leyen eða Macron sem réðu för.
Heldur Trump.

Og þegar saga þessa tímabils verður skrifuð, mun koma í ljós:
Ekki aðeins að Trump var umdeildur – heldur að hann las leikborðið rétt þegar aðrir litu undan.
Á meðan ESB forðaðist að horfast í augu við eigin vandamál og faldi sig á bak við nefndir, ljósmyndir og glaðlegar fundayfirlýsingar, eins og til dæmis leiðtogafundi þar sem enginn vildi ræða orkuskort eða skuldaþróun, heldur aðeins „sameiginlega sýn til 2050“ og innantóm slagorð, greindi Trump veikleikann – og beitti þeirri innsýn með óvenjulegum árangri.

„Donald Trump át von der Leyen í morgunmat“