Hver gaf WHO völd yfir Íslandi – og hvenær samþykktum við það?

19. júlí 2025 er runnin upp – dagurinn sem Ísland samþykkti í þögn að framselja vald yfir eigin viðbrögðum við alþjóðlegum heilsufarsógnum til Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO). Engin opinber umræða fór fram, engin umfjöllun í fjölmiðlum, engin atkvæðagreiðsla, engin yfirlýsing frá stjórnvöldum. Samþykktin fór fram í skjóli aðgerðaleysis – en hefur nú skuldbindandi réttaráhrif fyrir íslenska ríkið.

Þetta gerðist ekki vegna umræðu í þjóðfélaginu. Ekki vegna lýðræðislegrar ákvarðanatöku á Alþingi. Heldur vegna þess að íslensk stjórnvöld gerðu ekkert. Þau kusu að þegja. Og þögnin varð samþykkt.

Valdaframsal með þögninni að vopni

Samkvæmt breytingum sem Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) samþykkti í maí 2024, höfðu aðildarríki til 19. júlí 2025 til að hafna formlega því að nýjar skuldbindingar tækju gildi samkvæmt Alþjóðlegu heilbrigðisreglunum (IHR). Ef ekkert var gert, telst samþykktin sjálfkrafa – og skuldbindingarnar taka gildi gagnvart viðkomandi ríki.

• Að tilkynna WHO innan 24 klst. um öll heilsufarsatvik, jafnvel staðbundin.
• Að fylgja ráðleggingum WHO, sem áður voru valkvæðar, nú skuldbundnar.
• Að deila upplýsingum, viðbragðsáætlunum og lyfjaframleiðslugetu.
• Að stofna sérstakar stofnanir innanlands sem hafa beint samband við WHO og tryggja framfylgd.

Íslensk stjórnvöld höfðu tæpt ár til að bregðast við – en þau kusu að gera ekki neitt. Engin tilkynning, engin yfirlýsing, engin umræða. Ísland samþykkti í raun skuldbindingarnar með þögninni einni. Allt fór fram bak við tjöldin, og það eina sem kom í stað málefnalegrar umræðu var þögn og aðgerðaleysi.

Þögnin um valdframsal er lýðræðisleg svívirða

Hvernig getur svona verið mögulegt í lýðræðisríki?

Íslensk stjórnvöld hafa tekið þátt í alþjóðlegri skuldbindingu sem gerir WHO að æðsta ákvörðunarvaldi um ferðafrelsi, samkomutakmarkanir, bólusetningar og neyðarástand – án þess að þjóðin fái eitthvað um það að segja.

Á tímum COVID-19 sögðu margir að neyðarstjórnunin væri tímabundin, að ekkert væri framselt. Nú sjáum við svart á hvítu hvernig sú röksemd er orðin að engu: Með breytingunum 2024 og samþykktinni (með þögn) 2025, hefur WHO öðlast formlegt vald – og Ísland hefur samþykkt að beygja sig undir það.

Hvar er ábyrgðin? Hver tók ákvörðunina? Hvers vegna var hvorki Alþingi né almenningur upplýstur?

Ábyrgðin hvílir nú á Alþingi – og þjóðinni

Það er skylda Alþingis að krefjast skýrslu frá ríkisstjórninni um þetta mál – og hvort íslensk stjórnvöld gerðu einhverja athugasemd innan tilskilins frests. Ef ekki, þá ber að kalla eftir ábyrgð og gagnsæi.

Við verðum líka að horfast í augu við stóru myndina: Við stöndum frammi fyrir vaxandi tilhneigingu til yfirþjóðlegrar miðstýringar, þar sem vald flyst frá lýðræðislega kjörnum fulltrúum til ókjörinna stofnana og alþjóðlegra neta sem ekki bera beina ábyrgð gagnvart kjósendum.

Fullveldi Íslands er ekki samningsatriði

Þetta snýst ekki um að hafna alþjóðlegu samstarfi – heldur að standa vörð um það sem skiptir mestu: Sjálfstæði, gagnsæi og lýðræðislega ábyrgð.

Ísland má ekki verða „þegandi fylgiríki“ í nýju heimsveldi alþjóðlegra stofnana. Við eigum rétt á svörum.

Hver gaf WHO völd yfir Íslandi – og hvenær samþykktum við það?
Ef stjórnvöld telja sig ekki þurfa að svara því – þá er kominn tími fyrir þjóðina að krefjast svara.