Ian er ekki vandamálið – en frásögnin ruglar umræðuna

Saga Ian McDonald er áhrifarík. Maður sem vann sextíu tíma á viku, lifði af einmanaleika, byggði sér líf, eignaðist barn, lærði íslensku og varð íslenskur ríkisborgari. Fyrir það ber að virða hann og veita honum sanngjarna viðurkenningu.

En umræðan sem fylgir þessari frásögn, og hvernig hún er sett upp af Vísi – dregur upp ranga mynd og ruglar alvarlegri umræðu. Því Ian er ekki hluti af þeim hópi sem gagnrýnin beinist að. Og það þarf að segja það skýrt.

Það sem margir hafa bent á, og sem er sífellt erfiðara að ræða án þess að verða úthrópaður, er ekki gagnrýni á vinnandi fólk eins og Ian. Heldur á vaxandi fjölda hælisleitenda sem koma hingað óþekktir, án skjala, fá nánast sjálfkrafa aðgang að velferðarkerfinu – og síðar ríkisborgararétt – án þess að hafa lagt samfélaginu neitt til.

Það er fólk sem kemur ekki til að vinna heldur til að lifa á kerfinu. Fólk sem lýsir yfir að það sé að flýja ofsóknir – en fer svo í sumarfrí til heimalandsins sem það sagðist ekki geta snúið aftur til. Þetta eru staðreyndir sem stjórnmálafólk og fjölmiðlar forðast að ræða af ótta við að vera stimpluð.

Þegar Ian segist ætla að „láta fordómafólki líða illa í maganum“ og „láta rödd sína heyrast“, þá beinir hann spjótunum að þeim sem gagnrýna kerfið. En hann er ekki hluti af þeim kerfisbundna vanda sem umræðan snýst um. Þvert á móti er hann dæmi um það þegar aðlögun, þátttaka og barátta fyrir ríkisborgararétti virkar eins og hún á að gera.

Það sem við eigum að gagnrýna er ekki Ian, heldur kerfið sem setur enga raunverulega aðlögunarkröfu á aðra, veitir ríkisborgararétt án þátttöku og býður kerfisbundinni misnotkun heim.

Við megum spyrja:

• Hverjir fá að verða hluti af þessu samfélagi?
• Á ríkisborgararéttur að byggjast á sambandi og skuldbindingu – eða bara umsókn og þrýstingi?
• Hvers vegna eru margir aðrir settir á bætur frá fyrsta degi, án þess að hafa unnið eða aðlagast neitt?

Þegar fjölmiðlar og pólitískir aðilar stilla frásögn Ian upp sem svari við þessari gagnrýni, þá búa þeir til falska andstöðu. Þeir nota einlæga sögu einstaklings til að þagga niður nauðsynlega umræðu um stefnu sem á eftir að hafa djúpstæð áhrif á samfélagið okkar.

Ian er ekki vandamálið. En frásögnin af honum, sett í þetta samhengi, breiðir yfir raunverulegt vandamál. Og það er rangt.