Hvernig vinstri og hægri nálgast samfélagið, samskipti og skilaboð

Við tölum oft um vinstri og hægri eins og þetta snúist bara um skatta, útgjöld eða ríkisafskipti. En djúpi munurinn er ekki bara í því hvað þau vilja gera heldur hvernig þau líta á samfélagið sjálft, hvernig þau vilja að við tölum saman og hvaða skilaboð þau leggja áherslu á.

Hvernig þau skilja samfélagið. 

• Vinstri sér samfélagið sem samofinn vef fólks sem ber sameiginlega ábyrgð.
• Markmiðið er að jafna stöðu fólks og draga úr aðgreiningu.
• Sér vald, ójöfnuð og kerfisbundið óréttlæti sem vandamál sem þarf að laga.
• Vill sterkara kerfi, reglur og stuðning sem tryggja að enginn verði skilinn útundan.

Hægri sér samfélagið sem safn einstaklinga og fjölskyldna sem bera ábyrgð á sér sjálfir.

• Leggur áherslu á frelsi og frumkvæði einstaklingsins.
• Vill sem minnst af óþarfa afskiptum frá ríkinu.
• Sér persónulega ábyrgð og sjálfstæði sem lykil að heilbrigðu samfélagi.

Hvernig þau nálgast samskipti og umræðu.

Vinstri notar oft siðferðislega röksemdafærslu: Hvað er rétt.

• Kallar eftir samúð og skilningi.
• Leggur áherslu á sögur af þeim sem þurfa hjálp eða verða fyrir óréttlæti.
• Er viðkvæm fyrir tungumáli sem útilokar eða særir minnihlutahópa.
• Vill að samfélagið endurspegli virðingu og umhyggju í tali og hegðun.

Hægri notar oft raunhæfa eða nytsemislega röksemdafærslu: Hvað virkar.

• Beinir spurningum að ábyrgð og skilvirkni.
• Spyr: „Hver borgar? Er þetta sanngjarnt fyrir alla?“
• Gagnrýnir pólitíska rétthugsun sem tilraun til að stjórna umræðunni.
• Vill opinskáa umræðu, jafnvel þótt hún sé óþægileg.

Hvaða skilaboð þau senda.

Vinstri skilaboðin eru oft:

• Við erum öll saman í þessu.
• Við verðum að hugsa um veikustu hlekkina.
• Við þurfum að breyta kerfinu svo enginn verði skilinn útundan.

Hægri skilaboðin eru oft:

• Þú berð ábyrgð á þínu lífi.
• Við verðum að vernda frelsi og sjálfstæði.
• Við getum ekki reddað öllum með peningum sem við höfum ekki.

Kjarni málsins.

Þetta snýst ekki bara um tvær leiðir til að setja fjárlög eða ákveða skattaprósentu. Þetta eru tvær djúpar og ólíkar hugmyndir um hvernig samfélag á að vera, hvernig við eigum að tala saman, og hver gildi okkar eiga að vera.

Vinstri sér réttlæti í sameiginlegri ábyrgð og jöfnuði, jafnvel þótt það krefjist meira af öllum. Hægri sér réttlæti í frelsi og persónulegri ábyrgð, jafnvel þótt það kosti ójafna útkomu.

Hvort sjónarmiðið er „réttara“? Það ræðst af því hvaða gildi við setjum í forgang. En ef við skiljum þennan mun getum við loksins rætt af alvöru – í stað þess að afskrifa hvort annað sem heimsku eða illsku.

Ef við gerum það byrjar raunveruleg samræða – og þá getum við fundið bestu lausnina fyrir samfélagið.