Allar fréttir neikvæðar – tilviljun eða áróður?

Hvernig hlutdræg umfjöllun í amerískum fjölmiðlum á Trump flæðir óritskoðuð til Íslands

Opnaðu hvaða íslenska fréttamiðil sem er og lestu frétt um Donald Trump. Orðin eru þau sömu: „ósannindi“, „vald“, „lagalegt stjórnleysi“, „ógn“, „hatur“. Þetta eru ekki bara staðreyndir – þetta er tónn. Og hann er alltaf sá sami.
En ef Trump er svona ótrúlega slæmur og vondur – af hverju kaus meiri en helmingur kjósenda hann aftur?

Svarið við þeirri spurningu finnum við ekki í fréttunum. Því markmið þeirra virðist ekki vera að úskýra – heldur að mála mynd.

Mælanleg skekkja – og hún endurtekur sig

Greining Harvard Kennedy School á fyrstu 100 dögum forsetatíðar Trump árið 2017 sýndi að 93% umfjöllunar á CNN og NBC var neikvæð. CBS, New York Times og Washington Post voru á svipuðum slóðum.
Árið 2025, þegar hann sneri aftur í framboð, greindi Media Research Center að 92% fréttanna um hann væru neikvæðar – þrátt fyrir að hann mældist með allt að 53% fylgi.

Þetta er ekki hlutlaus blaðamennska. Þetta er markviss mótun ímyndar: Trump má ekki vera rödd í umræðunni – hann verður að vera hættan sjálf.

Hvers vegna er þetta svona?

• Blaðamenn deila sömu heimsmynd – og eru flestir Demókratar. Yfir 90% bandarískra blaðamanna kusu Hillary Clinton árið 2016 og stór hluti þeirra styður Demókrataflokkinn opinberlega.

• Trump gagnrýnir kerfið sem þeir tilheyra. Hann efast um hlutleysi fjölmiðla, gagnrýnir dómstóla og skorar á valdastofnanir. Fjölmiðlarnir svara ekki með yfirveguðum greiningum, heldur með varnaviðbragði og stöðugðri neikvæðri umfjöllun.

• Neikvæðni selur. Trump vekur viðbrögð, skapar drama og tryggir smelli. Fjölmiðlar vita að fyrirsagnir um hann virka, sérstaklega ef hann er sýndur sem hættulegur. Þess vegna er hann stöðugt í skotlínunni – ekki vegna þess sem hann gerir, heldur vegna þess að hann ógnar pólitískri heimsmynd sem fjölmiðlarnir sjálfir aðhyllast.

• Fjölmiðlar og stórfyrirtæki fara saman. Helstu fjölmiðlar í Ameríku eru í eigu Disney, Warner og Comcast – risar sem byggja afkomu sína á póltískum stöðugleika, viðskiptahagsmunum og alþjóðastefnu. Trump ógnar þessu með þjóðernisstefnu, tollum og gagnrýni á alþjóðakerfið. Þeir svara ekki með hlutlausri umfjöllun, heldur með pólitískri varnarstöðu. Þetta snýst ekki bara um fréttir. Þetta snýst um völd, áhrif og viðskipti.

Ísland tekur þetta þátt í leiknum

Ísland hefur ekki eigin utanríkisfréttamiðlun. Flestar erlendar fréttir koma beint frá CNN, BBC, Guardian, og Politico. Þegar íslenskir miðlar birta þeirra efni, taka þeir ekki aðeins þýðingu, heldur heimsmynd fjölmiðla sem að miklu leyti endurspegla sjónarmið Demókrataflokksins.

Engin gagnrýnin greining. Engin spurning um af hverju tugir milljóna Bandaríkjamanna hafna gamla valdakerfinu – sem, þótt það hafi ekki alltaf verið í höndum Demókrata í Hvíta húsinu, hefur engu að síður verið mótað af heimsmynd þeirra í menningu, stofnunum og fjölmiðlum síðustu áratugi, og þá sérstaklega á undanförnum árum.

Þetta er ekki samsæri – þetta er kerfi

Þetta er ekki vegna leynifunda. Þetta gerist því flestir sem vinna við fréttir deila sömu hugmyndum, sama tungumáli og sama ótta við breytingar. Þá verður framsetningin einsleit – ekki með illvilja, heldur vegna sama hugarfars.

Og þegar einhver – eins og Trump – ógnar þessu kerfi, fær hann ekki umfjöllun. Hann fær árásir.

Frá virðingu til útskúfunar

Það er kaldhæðnislegt að áður en hann varð pólitísk ógn, var Donald Trump vinsæll meðal margra Demókrata. Hann studdi flokkinn fjárhagslega, var í góðu sambandi við Clinton-fjölskylduna og naut jákvæðrar umfjöllunar í fjölmiðlum. En þegar hann skoraði á kerfið og tilkynnti framboð sitt sem Repúblikani með slagorðinu „Make America Great Again“, breyttist allt. Sama fólk og áður hrósaði honum, stillti honum nú upp sem ógn við siðferði, samfélagslega sátt og sjálfa stjórnarskrána, og fjölmiðlar fylgdu eftir með einhliða andstöðu. Viðhorfið breyttist ekki vegna þess að Trump breyttist, heldur vegna þess að hann skoraði á kerfið sem áður fagnaði honum.

Lokaspurningin er einföld:

Ef allar fréttir segja þér nákvæmlega það sama af Trump – með sömu orðum, sömu neikvæðni og sömu túlkun – ertu þá að fá réttar upplýsingar? Eða bara samþykkta áróðurssögu?