Núverandi löggjöf um hatursorðræðu og upplýsingastýringu í Evrópu

(Pistill 2 - Tjáningarfrelsið í Evrópu: Þögn sem enginn fjallar um) Þú mátt segja hvað sem er, nema það sem öðrum finnst óæskilegt

Við segjum oft: „Auðvitað höfum við tjáningarfrelsi.“
En hvað ef ég segi eitthvað sem einhver annar túlkar sem „hatur“?
Eða ef ég spyr spurninga sem einhver stofnun kallar „upplýsingaóreiðu“?

Eimitt þetta er að breytast í Evrópu. Ekki í einu lagi, heldur í röð af lögum, reglugerðum og samkomulögum sem smá saman þrengja að umræðu. Og fæstir átta sig á því eða þora ekki að segja það upphátt.

Þegar lögin snúa ekki lengur bara að glæpum, heldur skoðunum

Hugtakið „hatursorðræða“ hjómar í fyrstu eins og eitthvað sem allir ættu að vera sammála um að stöðva. Enginn vill hatursfulla umræðu. En vandinn er að þetta hugtak er óljóst, og verður sífellt víðara.

Í dag er ekki bara verið að banna útlendingahatur, kynþáttaníð eða kynbundið ofbeldi í tali, heldur er gagnrýni á ákveðin stefnumál stundum líka flokkuð sem hatursorðræða.

Tökum dæmi:

• Spurningar um afleiðingar innflytjendastefnu? Hættuleg orðræða.
• Gagnrýni á kynjastefnu eða námskrár í skólum? Hatursorðræða.
• Skoðanir sem stangast á við ríkjandi nálgun á loftslagsmálum eða bóluefni? Geta verið „skaðlegar“.

Og þegar þetta er komið á þetta stig, þá er ekki lengur verið að vernda fólk gegn hatri.
Þá er verið að vernda valda hugmyndafræði gegn gagnrýni.

Lög sem þú kaust ekki – en sem hafa áhrif á hvað þú mátt segja

Nýjar reglugerðir í Evrópu veita yfirvöldum og tæknifyrirtækjum áhrif á umræðuna, ritskoðun sem fer fram undir formerkjum ábyrgðar og öryggis

1. NetzDG ( Þýskaland )

• Samþykkt árið 2017. Skyldar samfélagsmiðla til að fjarlægja "ólöglegt efni" innan 24 klst. eða borga háar sektir.
• Vandinn: Hver ákveður hvað er ólöglegt? Ekki dómstóll, heldur fyrirtækið sjálft.
• Útkoman: Löglegar en óþægilegar skoðanir hverfa og samfélagsmiðlar fjarlægja frekar of mikið en of lítið, af ótta við sektir og refsiaðgerðir.

2. Digital Services Act (DSA – Evrópusambandið)

• Tók gildi 2024. Markmið: vernda notendur gegn "skaðlegu efni".
• En „hvað er skaðlegt?“
• ESB getur krafist þess að efni sé fjarlægt, jafnvel þótt engin lög hafi verið brotin og byggt á þeirra túlkun á því hvað telst skaðlegt.

Stofnanir ESB hafa nú aðgang að bakenda samfélagsmiðla, þar sem þær og áhrifavaldar geta falið, takmarkað eða stimplað umræðu sem „skaðlega“.

Ef þú heldur að þetta snúist bara um hatursorðræðu, skoðaðu eftirfarandi:

• Umræða um afleiðingar bólusetninga → merkt sem rangfærsla
• Gagnrýni á innflytjendastefnu ESB → takmörkuð dreifing
• Gagnrýni á loftslagsráðstafanir → merkt sem „villandi“ eða „óábyrg umræða“
• Skoðanir sem stangast á við ríkjandi stefnu → gerðar ósýnilegar

Sjálfritskoðun: Öflugasta form þöggunar

En það alvarlegasta eru ekki lögin sjálf.
Það er hvernig lögin og menningin breyta okkur sjálfum.

Tökum sem dæmi, þegar fólk:

• segir ekki það sem það hugsar
• þorir ekki að „læka“ eða deila greinum
• þaggar niður eigin efasemdir
• hugsar: "Ég veit að ég mætti segja þetta, en kannski er betra að þegja."
• kennir sjálfu sér að segja minna til að forðast kastljósið

Þá er þöggunin orðin innvortis. Og þegar svo er, þá þarf enginn að ritskoða þig. Þú gerir það sjálf/ur.

Við vöxum ekki með samstöðu – heldur með deilum

Lýðræði þarf átök hugmynda. Ekki samræmda hugsun.
Ekki samræmdan sannleika.
Ekki samræmda umræðu sem samþykkt hefur verið af Meta, ESB, Google, eða "æskilegum" vefstjóra.

Ef við ætlum að verja tjáningarfrelsið, verðum við að verja réttinn til að segja það sem er óvinsælt, óþægilegt, umdeilt og jafnvel særandi.

Því annars verður tjáningarfrelsi aðeins frelsi til að segja það sem enginn mótmælir. Og þegar enginn óttast skoðanir, af því enginn þorir að segja þær, þá er þöggunin orðin fullkomin.