Fjölmenning: Styrkleiki á pappír, veikleiki í framkvæmd

Hversu lengi ætlum við að láta pólitíska frasa duga í stað stefnu?

Nýlega flutti Víðir Reynisson, alþingismaður Samfylkingarinnar, tilfinningaþrungna og ljóðræna ræðu á Alþingi þar sem hann lýsti fjölmenningu sem „styrkleika okkar“. Þetta var ekki nýtt. Íslensk stjórnmálaumræða er full af fögrum lýsingum á fjölbreytileika, umburðarlyndi og samfélögum sem blómstra með menningarlegri fjölbreytni.

En það vantar alltaf það sama: Hvernig?

Vandinn við yfirborðskennd ræðuhöld

Það er auðvelt að segja að fjölmenning sé auðlind. Að innflytjendur auðgi samfélagið. Að fjölbreytileiki geri okkur sterkari.
En spurningarnar sem enginn svarar eru þær sem skipta máli:

• Hvernig tryggjum við að þetta gerist í reynd?

• Hverjir aðlagast hverjum?

• Hvaða gildi standa óhögguð í íslensku samfélagi – og hver eru samningsatriðin?

Engin slík umræða á sér stað. Engar tölur. Engin ábyrgð. Engin áætlun.
Bara orð. Bara stemning.

En hvar er dæmið?

Ef fjölmenning er styrkleiki, hvar hefur hún þá sannarlega virkað?

Við fáum aldrei dæmi um borgir eða lönd þar sem fjölmenning hefur skilað aukinni samstöðu, bættum árangri í skólum, sterkari samfélagskennd og minni félagslegum átökum.
Það eina sem við fáum eru yfirborðsleg dæmi: sushi, falafel og fjölbreytt tónlist. En það eru ekki mælikvarðar á samfélagslega virkni.

Það væri í það minnsta hægt að vísa í gögn, stefnu, markmið og árangur. En það er ekki gert.
Þess í stað er almenningi sagt að trúa. Að gagnrýni sé ósiðleg. Að spurningar séu fordómar.

En ef fjölmenning krefst þess að við hættum að spyrja – þá er hún ekki styrkur. Þá er hún veikleiki í dulargervi.

Reynslan utan landsteinanna ætti að kenna okkur eitthvað

Bretland, Frakkland, Svíþjóð, Belgía og fleiri ríki reyndu þetta.
Þau litu á fjölmenningu sem siðferðislega dygð, en gáfu ekkert rými fyrir kröfur, mörk og sameiginleg gildi.

Niðurstaðan?

• Klofnun samfélaga

• Menningarlega einangruð gettó

• Aukin glæpatíðni og óöryggi

• Öfgastefnur og trúarlegar andstæður

• Hryðjuverk innanlands

• Hrapandi samstaða og hnignandi traust á stofnunum

Þetta eru ekki sögur sem einhverjir „popúlistar“ búa til, þetta eru staðreyndir sem skráðar hafa verið í opinberum skýrslum, rannsóknarniðurstöðum og fjölmiðlum um alla Evrópu.

Fjölmenningarstefna sem byggir á undanlátssemi, ótta við að móðga, og skorti á gagnkvæmri ábyrgð getur ekki gengið til lengdar. Þau samfélög sem trúa því verða á endanum tvískipt – ekki tvítyngd. Og það bitnar ekki á þeim sem skrifa tilfinningaþrungnar ræður. Það bitnar á almennum borgurum, á götunum, í skólunum, á vinnumarkaðinum.

Fjölmenning án sameiginlegra gilda er ekki styrkur

Ef fjölmenning á að verða styrkur, þarf hún að byggjast á traustum grunni. Hún krefst aðlögunar, samábyrgðar og samfélagslegrar þátttöku. Og það krefst þess að íslensk stjórnvöld hafi:

• Skýra stefnu um aðlögun og þátttöku innflytjenda

• Kröfu um tungumálanám og samfélagsfræðslu

• Skilgreiningu á ófrávíkjanlegum grunngildum íslensks samfélags

• Reglur og mörk um hvað er ásættanlegt – og hvað ekki

Án þessarar grunnvinnu er verið að byggja samfélag á sandi. Og þá verða „styrkleikarnir“ aðeins sýndarveruleiki, notaður til að slá ryki í augu fólks sem á eftir að bera byrðarnar.

Ekki bíða eftir leyfi

Það er kominn tími til að við vöknum. Að við spyrjum spurninganna sem stjórnmálamennirnir forðast.
Ekki af hatri, heldur af ást á landi okkar, menningu okkar og börnum okkar sem er ætlað að lifa í þessu samfélagi eftir okkur.

Það er ekki öfgaafstaða að vilja vernda það sem gott er. Það er ábyrgð.