Heimsmarkmiðin og The Great Reset - tvær hliðar á sömu mynt?

Í kjölfar heimsfaraldursins árið 2020 urðu hugmyndir sem áður þóttu róttækar skyndilega hluti af opinberri umræðu. Hugmyndin um „The Great Reset“, kynnt af World Economic Forum (WEF), lagði til að endurhugsa heimshagkerfið, innviði samfélaga og tengsl valds og borgara. Færri átta sig á hversu djúp tenging er milli þessarar framtíðarsýnar og heimsmarkmiðanna (SDG – Sustainable Development Goals), sem eru mótuð af Sameinuðu þjóðunum.

Báðar áætlanir stefna að því að umbreyta samfélögum heimsins fyrir árið 2030, leggja áherslu á sjálfbærni, félagslegt réttlæti og alþjóðlega samvinnu og hafa verið mótaðar án beinnar lýðræðislegrar þátttöku almennings.

Sameiginleg markmið og hugmyndafræði

Þó heimsmarkmiðin séu kynnt sem hagsmunamál allra, hefur mótun þeirra farið fram í lokuðum ferlum undir stjórn alþjóðlegra stofnana og sérfræðinga án lýðræðislegs umboðs. Lítil sem engin umræða hefur átt sér stað í þjóðþingum eða meðal almennings áður en lönd skuldbundu sig til þátttöku. Þetta hefur vakið gagnrýni á að ákvarðanir séu teknar án gagnsæis eða ábyrgðar, af fámennum hópi valdhafa.

Sjálfbærni er kynnt sem hlutlaus nauðsyn, en er í reynd hluti af samhæfðri alþjóðastefnu sem oft þjónar betur hagsmunum elítunnar en almennings. Þetta skapar vantraust og eykur tortryggni gagnvart markmiðunum.

Tæknin, fjármálavald og ESG

Bæði The Great Reset og heimsmarkmiðin fela í sér samþættingu tækni, fjármála og siðferðislegra viðmiða, einkum í gegnum ESG (Environmental, Social, Governance). Hún hefur orðið framkvæmdarrammi fyrir fyrirtæki og fjárfestingarsjóði sem vilja samræma starfsemi sína við heimsmarkmiðin, oft án aðkomu almennings.

Stórfyrirtæki eins og BlackRock hafa notað ESG til að hafa áhrif á stjórn fyrirtækja og móta fjárfestingar, og þannig beitt óbeinum þrýstingi til að fylgja pólitískum stefnum sem ekki hafa verið samþykktar lýðræðislega.

Í sumum tilvikum hafa ESG-viðmið verið notuð til að útiloka fyrirtæki sem standa sig vel fjárhagslega, en standast ekki hugmyndafræðileg viðmið. Grein í Wall Street Journal (2022) lýsti hvernig olíufyrirtæki fengu einkunnir lækkaðar vegna losunar koltvísýrings, þrátt fyrir að þau störfuðu samkvæmt lögum. Financial Times greindi einnig frá því að varnartæknifyrirtæki væru útilokuð úr ESG-sjóðum vegna siðferðilegra matsviðmiða, þrátt fyrir að starfa innan lagaramma.

Þannig verða heimsmarkmið og afleidd viðmið að valdatæki og fjárfesting háð hugmyndafræðilegri hlýðni fremur en raunverulegum árangri!

Hvar er lýðræðið?

Hvorki ESG-stefnan né The Great Reset hafa aðkomu almennings í mótun eða samþykkt. Stefna og markmið hafa verið samþykkt í nafni almannahagsmuna án þess að fara í gegnum lýðræðislegar rásir, og framtíðarsýnin kynnt á ráðstefnu í Davos, af fólki sem enginn kaus!

Framtíðarsýnin er kynnt sem nauðsyn, ekki valkostur. Gagnrýni er oft stimpluð sem „öfgafull“ eða „popúlísk“, sem þrengir rýmið fyrir opna umræðu.

Í mörgum löndum hafa sveitarfélög og hagsmunahópar mótmælt framkvæmd stefna sem byggja á heimsmarkmiðunum eða ESG. Í Hollandi mótmæltu bændur harðlega aðgerðum gegn köfnunarefnislosun. Í Sri Lanka hrundi efnahagurinn eftir tilraun til að innleiða lífrænan landbúnað samkvæmt sjálfbærniskyldum. Í Bandaríkjunum og Kanada hafa ESG-innleiðingar mætt andstöðu vegna skorts á gagnsæi og aukins kostnaðar.

Árið 2030 – og hvað svo?

Heimsmarkmiðin miða að því að umbreyta heiminum fyrir 2030, en hvað tekur við? Hver skilgreinir „árangur“ og hver ákveður framhaldið? Ef stefna heldur áfram sjálfkrafa, án lýðræðislegrar endurskoðunar, þá verða valdamiðstöðvar stofnanavæddar og aðgerðir ósnertanlegar fyrir gagnrýni.

Ef fólk hefur hvorki rödd í mótun né möguleika á að hafna stefnu, þá er hætt við að framtíðin verði ákveðin af fáum, en lífguð allra.

Lokaspurningin: Veldur í skjóli lausnar?

Það sem kynnt er sem lausn getur orðið hula yfir nýtt valdakerfi. Þegar hugtök á borð við „umbreytingu“ og „samvinnu“ verða tákn fyrir miðstýrðar aðgerðir án lýðræðislegrar umræðu, þarf almenningur að spyrja:

Hver gaf leyfið?

Réttlát framtíð byggist ekki aðeins á markmiðum, heldur á því hvernig við mótum þau og hver hefur vald til þess!