Pólitískur klofningur, tengsl við vald og veikburða forysta

Nýjustu tíðindi frá þýska þinginu staðfesta það sem margir hafa lengi grunað: að hið hefðbundna flokkaveldi í Evrópu stendur á brauðfótum, og forysta þess er veikburða.

Friedrich Merz, leiðtogi Kristilegra demókrata (CDU), náði ekki kjöri sem kanslari í fyrstu umferð þrátt fyrir að vera studdur formlega af meirihluta þingsins. Þetta var talið formsatriði, en varð í staðinn afhjúpun á dýpri óánægju innan kerfisins.

Að 310 þingmenn af 630 skuli kjósa með honum, þar sem hann hefði þurft 316, er ekki tilviljun. Þetta er skýr vísbending um að forysta hans er umdeild, jafnvel innan þeirra flokka sem formlega styðja hann. Stuðningur við Merz og þá stefnu sem hann stendur fyrir er langt í frá sjálfgefinn, enda hefur hann verið gagnrýndur fyrir djúp tengsl við fjármálageirann og yfirþjóðlegt valdakerfi.

Hann gegndi lykilhlutverki hjá BlackRock sem stjórnarformaður þýska útibús á árunum 2016 til 2020, þar var hann ekki aðeins ráðgjafi heldur miðlari milli fjárfestingaafla og stjórnvalda. Þetta setur hann í sérstöðu meðal stjórnmálamanna, þar sem hann hefur raunverulega reynslu úr efstu lögum fjármálavaldsins. Gagnrýnendur segja hann ekki einungis hafa tengst þessum heimi, heldur lifa og hugsa í hans anda.

Auk þess hefur hann verið virkur þátttakandi í umræðu World Economic Forum í Davos, þar sem hann hefur talað fyrir auknu hlutverki alþjóðlegra stofnana í efnahags- og samfélagsstefnu. Fyrir vikið telja margir hann fremur fulltrúa hugmyndafræði yfirþjóðlegra elítu en hagsmunavörð þýskra kjósenda. Þessi tengsl við alþjóðlegt fjármála- og hugmyndavaldaumhverfi eru einmitt ástæða þess að margir gagnrýna bæði BlackRock og World Economic Forum.

BlackRock hefur verið gagnrýnt fyrir að hafa gríðarleg áhrif á efnahagslíf og stefnumótun án lýðræðislegrar ábyrgðar. Fyrirtækið stýrir eignum sem nema þúsundum milljarða dollara, á stóran hlut í flestum stórfyrirtækjum heims og hefur áhrif á stefnu þeirra, m.a. í gegnum stjórnarkjör. Þeir hafa jafnframt verið ráðgjafar ríkisstjórna og almannakerfa, sem margir líta á sem hagsmunaárekstur. Margir óttast að fjármálavaldið hafi of mikla óformlega stjórn á lýðræðislegum ferlum.

World Economic Forum hefur verið gagnrýnt fyrir að skapa vettvang fyrir valdaelítur, stjórnmálamenn, milljarðamæringa og tæknirisa til að móta framtíð heimsins án raunverulegrar lýðræðislegrar aðkomu almennings. Hugmyndin um "The Great Reset" eftir heimsfaraldurinn hefur vakið tortryggni meðal þeirra sem telja WEF vinna að því að koma á yfirþjóðlegu, eftirlitsdrifnu og lítt gagnsæju kerfi.

Í augum margra kjósenda er Friedrich Merz því ekki bara maður CDU, heldur táknmynd tengsla stjórnmála og alþjóðlegs fjármálavalds. Hann tengist ekki aðeins kerfinu, heldur þeim hluta þess sem almenningur hefur minnst traust til: lokuðum fjármálaöflum, yfirþjóðlegum hugmyndavettvangi og ráðandi elítum sem móta heiminn án beins umboðs. Þegar slíkur einstaklingur fær ekki einu sinni fullan stuðning frá eigin þingi, sendir það skilaboð um að klofningurinn sé dýpri en aðeins milli flokka: hann er á milli valdakerfisins og fólksins sem á að lúta því. Þessi ímynd hefur orðið honum að vopni í höndum gagnrýnenda, sem líta á hann sem holdgerving gömlu, afhelguðu elítunnar, í stað þess að vera fersk forysta sem endurspeglar raunverulegar þarfir og tilfinningar almennings.

Innan CDU og jafnvel SPD eru greinilega raddir sem annaðhvort treysta honum ekki, eða telja hann ekki fulltrúa þess sem þýskir kjósendur kalla eftir. Þótt hann nái kanslarastólnum í næstu umferð, hefur eitthvað brostið.

Þetta eru nákvæmlega þau veikleika- og vantraustsmerki sem leiða til þess að flokkar eins og AfD sækja í sig veðrið. Fólk sér í gegnum formsatriðin. Það vill ekki lengur strika í reitinn af vananum einum saman. Þingmenn, rétt eins og almenningur, eru farnir að spyrja: Er þetta forysta eða yfirvarp?

Ef gamli heimurinn getur ekki einu sinni staðið saman um eigin mann, hvers vegna ætti fólkið að fylgja honum?

Tapaði óvænt kanslarakjörinu