Moskva eða Brussel – hvar liggur raunverulega hættan?

Ný skýrsla þingmanna segir að Rússar séu aðalógnin. Innan tveggja ára geti þeir ráðist á Eystrasaltsríki, innan fimm ára – styrjöld í Evrópu. Ísland verði að grípa til aðgerða, auka fjárframlög og verja lýðræðið.

Þetta hljómar dramatískt. En leyfið mér að spyrja:

Af hverju ættu Rússar að ráðast á Evrópu?

Þeir hafa verið þrjú ár að naga sig í gegnum hluta af Úkraínu. Ef þeir ráða ekki við það, hvernig eiga þeir að leggja undir sig álfuna alla? Með hvaða her og hvaða vopnum?

Rússar dæla fjármunum í herinn en glíma samt við manntjón, gæðaskort og brothættar birgðakeðjur. Ef þeir væru ofurveldi, væri Kiev ekki löngu fallið?

Og hvað hefðu þeir að sækja?

Evrópa er ekki gullkista heldur byrði:

• Skuldir upp í rjáfur.
• Innflytjendavandi, óeirðir og klofning milli hópa.
• Iðnaður á undanhaldi og orkuháð erlendri framleiðslu.

Rússar eiga sjálfir gas, olíu, korn og málma. Af hverju ættu þeir að sækjast eftir franska skuldafjallinu eða sænskum óeirðarhverfum?

Raunverulegi hvati Kreml

Það sem þeir vilja er ekki Berlín heldur veikara NATO í austri og áhrif á eigin nágrannasvæðum. Það er önnur saga en sú sem okkur er sögð.

Ísland sem „skotmark“

Við heyrum um sæstrengi, Keflavík og GIUK-hliðið. Jú, Ísland er mikilvægt á kortinu. Ísland er herlaust, en með varnarsamningnum við Bandaríkin stöndum við undir verndarhlíf öflugasta og tæknivæddasta herafla heimsins. Hvort sem við setjum 2% eða 5% af VLF í varnir breytir engu – Washington myndi aldrei láta landið renna Kremlverjum í hendur.

Stóra spurningin

Hverjum þjónar þessi frásögn? Er hún til að verja okkur, eða til að réttlæta meiri vígvæðingu, skuldbindingar og skuldir? Er þetta jafnvel liður í að þrýsta okkur nær Evrópusambandinu, þar sem samræming í öllu er orðið markmið í sjálfu sér?

Raunsæi fremur en hræðsluáróður

Ógnin í Úkraínu er raunveruleg. En sagan um að Rússar ætli sér Evrópu alla er álíka trúverðug og sagan um að bankarnir ætli að bjarga almenningi. Kannski er mesta ógnin ekki í Moskvu – heldur í Brussel?

Ógnin er raunveruleg

Refsiaðgerðir sem bitna á Íslandi

Sama dag og palestínskir hryðjuverkamenn drápu sex borgara í Jerúsalem og særðu átta til viðbótar, var íslenskur utanríkisráðherra önnum kafinn við að kynna aðgerðir sem áttu að „refsa“ Ísrael. Aðgerðir sem, að eigin sögn ráðherrans, munu ekki hafa nein áhrif á Ísrael. En þær eiga víst að sýna „vilja“.

Það sem gleymist í þessari sýndarmennsku er einfalt: Ísrael verður ekki fyrir tjóni – en Ísland gæti orðið það.

Utanríkisráðherra talar eins og hún sitji við hlið stórveldanna í Öryggisráðinu og geti lagt Miðausturlöndum línurnar beint úr skrifstofu í Reykjastræti. Þetta mikilmennskubrjálæði, að halda að táknræn refsimennska frá smáríki með 400 þúsund manns hafi bæði viðskiptalegt vægi og pólitískt bit, er ekki annað en sjálfsskaði. Ísraelsmenn halda áfram sínum aðgerðum óáreittir, en Ísland stendur eftir sem smáríki sem vill sýna sig og sanna á kostnað sjálfs síns.

Viðskiptin skipta líka máli. Ísrael flytur til okkar hátækni, lyf og vörur sem nýtast almenningi. Að setja slíkt í hættu til þess eins að senda „merki“ sem enginn tekur alvarlega er ekki utanríkisstefna – heldur sjálfsskaði.

Það er aldrei hugsað til framtíðar. Stríðinu lýkur. Nýir aðilar taka við, bæði hér og í Ísrael. Brýr sem hefðu getað nýst verða brenndar. Ísland situr eftir á hliðarlínunni, með laskað orðspor og enga rödd, ekki aðeins í friðarviðræðum, heldur líka í viðskiptum, tækniþróun, öryggismálum og öðrum alþjóðlegum samskiptum sem skipta máli fyrir framtíð okkar.

Ef markmið íslenskrar utanríkisstefnu og utanríkisráðherra er að safna óvinum, skaða eigin viðskipti og tryggja að Ísland hafi ekkert að segja þegar friður rís að nýju – þá er hún á réttri leið.

 

Þegar fyrirvarinn gleymist – tvískinnungur fjölmiðlanna

Þessi frétt birtist í dag á mbl.is um myndskeið sem vopnaður armur Hamas birti. Þar glittir í ísraelskan gísl, numinn 7. október 2023, sem segist vera á lífi í Gasa og myndskeiðið tekið 28. ágúst. Í fréttinni stóð neðst:

„AFP-fréttastofan er ekki búin að sannreyna myndskeiðið eða hvenær það var tekið upp.“

Þessi spruning á reyndar alltaf rétt á sér. En, af hverju leggja fjölmiðlar svo mikla áherslu á að undirstrika að ekki hafi tekist að sannreyna myndskeið þegar það gæti stutt Ísrael, en þegar Hamas dreifir áróðursefni sínu eru myndir, myndbönd og tölur birtar á forsíðum án minnsta fyrirvara? Slíkt er ekki hlutlæg fréttamennska heldur tvískinnungur og meðvirkni með áróðri.

Spurningar sem aldrei eru spurðar

Þegar MBL skrifar: „AFP-fréttastofan er ekki búin að sannreyna myndskeiðið eða hvenær það var tekið upp,“ er það áminning um varkárni. En hvers vegna birtast svona fyrirvarar aldrei þegar Hamas fær að miðla sínum frásögnum?

Við sjáum það aftur og aftur:

• BBC (2025): Heimildarmynd sýndi son háttsetts Hamas-liða sem óháðan vitnisburð um líf barna í Gasa. Áhorfendur fengu ekki að vita af tengslum drengsins við Hamas. Enginn fyrirvari birtist, þó BBC viðurkenndi síðar að þetta bryti gegn eigin reglum um hlutleysi.
• Reuters (2024): Myndefni úr leikmynd var kynnt sem raunverulegur harmleikur í Gaza. Það reyndist fölsun, en samt héldu önnur Hamas-myndbönd áfram að dreifaast inn í fréttir án spurninga.
• „Pallywood“: Sviðssettur áróður frá hryðjuverkasamtökunum Hamas hefur verið þekktur í mörg ár. Samt virðist gleymast að bæta við fyrirvörum þegar slíkt efni er birt í dag.
• Mannlegur skjöldur: Hamas hefur notað sjúkrahús, skóla og saklausa borgara sem skjöld, staðreynd sem Sameinuðu þjóðirnar hafa staðfest. Þó heyrist þetta í fréttum aðeins þegar ekki er hjá því komist, og þá sem hliðarathugasemd.

Íslenskir miðlar eru ekki undanskildir. Hversu oft sjáum við myndir frá Gasa birtar á RÚV eða Vísi án skýringa á því hver tók þær, undir hvaða aðstæðum eða hvort þær hafa verið sannreyndar?

Niðurstaðan er sú sama: Tvær reglur gilda. Efnið sem gæti stutt Ísrael fær fyrirvara. Efnið sem styður Hamas fær frían aðgang.

Er þetta satt eða áróður?

Þessi spurning á alltaf rétt á sér. Hún á ekki bara að vakna þegar birtist efni sem styður Ísrael, heldur líka þegar Hamas fær að dæla áróðri sínum óhindrað inn í heimsfjölmiðla. Lesendur eiga ætíð að spyrja: Er þetta satt, eða er þetta áróður?

 

Tveir ísraelskir gíslar á Gasa í myndskeiði

Hver ræður í alþjóðastjórnmálum?

Það skiptir ekki máli hvaða skoðun fólk hefur á Donald Trump, hvort sem menn elska hann eða fyrirlíta, þá lýgur myndin ekki.

Á myndunum hér má sjá leiðtoga Evrópu sitja í hring í kringum forsetaborð Hvíta hússins, líkt og nemendur sem hlýða á kennara. Þar sitja meðal annars Ursula von der Leyen, Emmanuel Macron og Volodymyr Zelensky í jakkafötum, án herklæðanna sem hann hefur klæðst frá því stríðið hófst. Það eitt og sér segir mikið.

Sumir fjölmiðlar hafa þegar lýst þessu sem smjaðursnálgun, þar sem leiðtogar heimsins beita kurteislegri undirgefni og vilja sýna Trump vinsamlegan hug, ekki vegna þess að þeir séu endilega sammála honum, heldur vegna þess að hann hefur raunveruleg áhrif.

Trump hefur stöðvað eða forðast átök á milli landa, þar á meðal með því að stuðla að friðar- og viðskiptasamningum sem komu í veg fyrir átök. Nú segist hann ætla að binda endi á Úkraínustríðið „hvað sem það kostar“ og stillir sér upp sem friðarhöfðingi, "peacemaker-in-chief".

Og margir hlusta.

Þeir sem héldu að Trump myndi hverfa í golf og út í þögnina eftir fyrri forsetatíð sína, hafa haft rangt fyrir sér. Hann birtist á hverjum einasta degi í fjölmiðlum, og nú sitja leiðtogar Evrópu hjá honum og hlusta, jafnvel með kort af Úrkaínu á bak við sig, eins og hann haldi hernaðarfund.

Spurning til allra:

Viljum við raunverulegan frið, þar sem líf, samfélög og framtíðir fá að þroskast? Eða viljum við áframhaldandi styrjaldarpólitík þar sem allir tapa, nema vopnaframleiðendur og stríðshaukar með eigin hagsmuni í húfi?

Þetta snýst ekki um að gefa eftir fyrir Pútín, heldur að horfast í augu við þá staðreynd að núverandi stefna hefur hvorki skilað friði né öryggi, heldur aðeins leitt til þjáninga, eyðileggingar og gríðarlegs kostnaðar fyrir Evrópu og almenning um heim allan.

Það má gagnrýna Trump. En það þarf líka að horfast í augu við þá kaldhæðnu staðreynd að hann, ekki Biden, ekki von der Leyen, ekki Macron, er sá sem nú situr við borðið og fær alla til að hlusta.

Þegar orð fá verðlaun en árangur fær þögn

Barack Obama fékk Nóbelsverðlaun friðar árið 2009, aðeins níu mánuðum eftir að hann tók við embætti. Hann hafði þá ekki gert neinn friðarsamning. Verðlaunin voru veitt fyrir „vonir“ og „framtíðarsýn“, en ekki fyrir árangur.

Donald Trump, hins vegar, fékk engin verðlaun. Engu að síður stóð hann á örfáum mánuðum árið 2020 að fjórum stórum samningum:

• Ísrael og Sameinuðu arabísku furstadæmin / Barein (Abraham Accords)
• Ísrael og Súdan
• Ísrael og Marokkó
• Kosovo og Serbía (efnahagsmál)

Á aðeins fjórum mánuðum var hann orðinn helsti milligöngumaður nýrra friðartengsla í Miðausturlöndum. Síðast, í ágúst 2025, náði hann einnig að miðla málum milli Armeníu og Aserbaídsjan og fá þá til að undirrita friðarsamning í Hvíta húsinu.

En aldrei fær hann viðurkenningu fyrir árangurinn.

Fjölmiðlar gera lítið úr árangrinum

Þegar Obama fékk verðlaunin var það stórfrétt. Þegar Trump miðlaði fjórum samningum á nokkrum mánuðum var annaðhvort þagað eða sett í neikvæðan búning. Nú síðast sýndi þetta sig í umfjöllun RÚV um að Trump hefði hringt í Jens Stoltenberg til að spyrja út í mögulega tilnefningu til Nóbelsverðlauna. Í stað þess að ræða þann raunverulega grundvöll sem hann hefði, marga friðarsamninga á borðinu, var fréttin sett upp eins og óþarfa hringing af engu tilefni. Árangurinn var hunsaður, og persónan gerð að brandara.

Andstæðingar neyðast til að viðurkenna

Á sama tíma þurfa jafnvel pólitískir andstæðingar að viðurkenna árangurinn. Forsætisráðherra Bretlands, Keir Starmer, sagði nýlega að Trump hefði „fært Evrópu nær friði en nokkru sinni síðan innrás Rússlands hófst“ eftir fund hans með Vladimír Pútín í Alaska. Þegar jafn harður gagnrýnandi og breskur Verkamannaflokksleiðtogi hrósar Trump fyrir friðarframtak, þá er ljóst að árangurinn er óumdeilanlegur.

Lærdómurinn

Við sjáum hvernig kerfið virkar: árangur er ekki metinn út frá því hvað er gert, heldur hver gerir það. Fjölmiðlar og stofnanir verja sína „réttu“ menn og gera lítið úr þeim sem passa ekki inn í myndina.

• Obama fékk friðarverðlaun án friðar.
• Trump fékk frið en engin verðlaun.

Og fjölmiðlarnir sjá til þess að sú staða haldist.

Spurningin sem situr eftir

Þetta er ekki gert til að þjóna fólkinu. Þetta þjónar þeim sem stýra á bak við tjöldin, og þeir sjá til þess að hver sá sem ógnar valdi þeirra sé málaður sem „vondur“, á meðan „rétta fólkið“ fær verðlaun og lof.

Hættum að trúa áróðri Hamas!

Ný rannsókn sem birtist í þýska blaðinu BILD afhjúpar Anas Zayed Fteiha, ljósmyndara í Gasa sem vinnur fyrir tyrknesku ríkisfréttastofuna Anadolu. Hann sviðsetur áróður í þágu Hamas, stillir upp fólki með tóma potta og notar börn og mæður í sviðsetningu til að ná áhrifamyndum, sem síðan birtast á CNN, BBC, RÚV og víðar. Sjá: BILD.de

Á Instagram birtir hann mynd af sér í bardagabúningi með áletrunina "Frelsa Palestínu". Þetta er ekki blaðamaður, heldur áróðursmaður í herklæðum sem þykist vera hlutlaus. Fólk verður að sjá í gegnum þetta leikrit.

Allt með sama markmiði: að vekja samúð á Vesturlöndum og færa hernaðarátökin inn í hug og hjörtu almennings.

Og hverjir eru markhópurinn? Þú. Vesturlönd sem bregðast við myndum, ekki rökum. Þú ert skotmarkið. Ekki með vopni, heldur með samúð.

Þú átt að gleyma 7. október. Þú átt að hata Ísrael. Þú átt að deila áróðri Hamas, án þess að átta þig á því.

Ekki treysta hverri mynd. Ekki deila áróðri í blindni. Ekki vera peð í blekkingarleik Hamas.

Hér sérðu stutt myndbönd sem sýna sviðsetning Hamas, og ég hvet alla til að fylgja GazaWood2 á Instagram – þar sem stutt myndbönd sýna leikrit Hamas.

Hamas, þögnin og pólitísk meðvirkni heimsins

Þeir sem þekktu Hamas best, þögðu – þar til nú.

Í júlí 2025 undirrituðu Sádi-Arabía, Egyptaland og Katar sameiginlega yfirlýsingu á vettvangi Sameinuðu þjóðanna. Þar krefjast þeir þess að Hamas leggi niður vopn og afhendi stjórn Gasa. Þetta er í fyrsta sinn sem þessi lönd sem áður studdu eða umbáru Hamas, lýsa sig opinberlega andvíg vopnuðum yfirráðum samtakanna.

Yfirlýsingin er tímamót, en hún kemur seint. Af hverju ekki fyrr? Af hverju ekki strax eftir fjöldamorðin 7. október 2023?

Leiðtogar í Riyadh, Doha og Kaíró hafa árum saman vitað hvað Hamas stendur fyrir:

• Öfgakennd trúarstefna sprottin úr Múslímska bræðralaginu og samhliða tengslum við Íran.
• Ofbeldi gegn andófsröddum, pyntingar og alræðisvald án lýðræðis.
• Hryðjuverk gegn Ísrael þar sem almenningur í Gasa er gerður að mannlegum skildi í stríðsáróðri.

Þeir vissu þetta. En þegar Hamas framdi skipulögð fjöldamorð, nauðganir og barnsrán, þá þögðu þeir. Engin skilyrðislaus fordæming. Engin krafa um afvopnun. Þeir völdu þögnina, og með því tóku þeir afstöðu.

Þögnin var ekki hlutleysi, hún var meðvirkni.

Tvöfalt siðferði og pólitískt skjól

Á meðan samfélagsmiðlar fylltust af mótmælum gegn Ísrael, forðuðust leiðtogar arabaríkja og margir á Vesturlöndum að nefna Hamas. Þögnin varð skjól. Þeir sem vildu sýna stuðning við fólkið á Gasa þorðu ekki að hafna Hamas og með því varð Hamas að pólitískum verndardýrlingi í skjóli þeirra sem segjast vilja frið.

Í stað þess að tala skýrt um glæpi Hamas, var mantra alþjóðasamfélagsins þessi:
„Við fordæmum árásir Ísraels.“
En ekki fyrr en nú, nær tveimur árum síðar, heyrist í fyrsta sinn opinber krafa frá arabískum leiðtogum um að Hamas víki og afhendi gíslana.

Þetta var þekkt mynstur:
Ísrael var fordæmt samstundis, Hamas fær friðhelgi. Fordæming á Ísrael var sjálfvirk; afstaða gegn Hamas var tafin, þögguð eða sniðgengin. Þeir sem þekkja málin vita að þessi þögn gaf Hamas skjól, skjól sem tafði lausnir og hélt glæpamönnum við völd.

Þeir vissu – en þögðu

Á meðan hélt Hamas áfram:

• Að gera skóla og sjúkrahús að herstöðvum og skotpöllum, til að örva gagnárásir.
• Að skjóta sprengjum frá fjölbýlishúsum, til að auka mannfall og áróður.
• Að hindra hjálparflutninga og kúga almenning með ótta, ritskoðun og félagslegri kúgun.

Allt þetta vissi arabíski heimurinn og Vesturlönd líka. En samt var þagað. Ekki aðeins af ótta við eigin götupólitík, heldur vegna hagsmuna. Þeir studdu Hamas með fjármunum, fjölmiðlaskjóli og með því að afsaka eða dreifa ábyrgðinni, í stað þess að segja hlutina eins og þeir eru. Í skjóli þessarar þagnar gat Hamas fórnað sínu eigin fólki fyrir áróður, peninga og völd.

Hamas hélt völdum vegna þeirrar þagnar.

Þeir sem þegja um Hamas geta ekki talað um frið

Það verður aldrei hægt að byggja sjálfstætt og réttlátt Palestínuríki á rústum kúgunar, hryðjuverka og valdníðslu.

Friður krefst ábyrgðar. Friður krefst siðferðis.

Að segja sannleikann um Hamas er ekki að taka afstöðu með Ísrael, heldur að taka afstöðu með heiðarleika, ábyrgð og mannréttindum Palestínumanna sjálfra.

Trump lyftir teppinu – og finnur Evrópu á hnjánum

Það sem átti að vera „jafnvægi og samstarf“ reyndist í reynd neyðarlína fyrir Evrópusambandið. Samkomulagið sem undirritað var nýlega milli Trump og ESB er ekki viðskiptasamningur. Þetta var björgunarpakki. Dulbúinn sem díll.

• Þeir kölluðu hann heimskan.
• Þeir hlógu að viðvörunum hans.
• Þeir töldu hann ógn við lýðveldi og heimsbyggðina.

En þegar Donald Trump mætti aftur til leiks með kjölfestu, skýrleika og skjöl í höndunum sem fólu í sér kröfur, tölur og raunhæfa sýn – þá mætti hann Evrópu sem hafði misst tökin á eigin stefnu. Hún hafði varið árum í að tala sig frá vandanum, með nefndum, ályktunum og myndatökum, en þegar kom að kjarnanum, átti hún ekkert svar. Í stað þess að mæta að borðinu með raunverulega stöðu og skýra stefnu – ákvað hún að draga andann og vona að stormurinn gengi yfir.

Evrópusambandið í kreppu

Þetta snýst ekki bara um einn samning. Þetta snýst um stærra mynstur: Evrópa stendur veikari en hún hefur verið í áratugi, bæði efnahagslega og pólítískt.

• Þýskaland er að afiðnvæðast (de-industrializing), orkukerfi þess ónýtt eftir oftrú á „græna umbreytingu“.
• Frakkland stendur í innanlandsóeirðum og valdaóreiðu.
• Ítalía og Spánn halda sér á floti á skuldadælu ESB.
• Úkráínustríðið hefur tæmt sjóði og skapað „war fatigue“ meðal almennings.
• Ungverjaland og Pólland standa í vaxandi andstöðu við kjarnavald ESB – á meðan evrópsk fjölmiðlaelíta reynir að þagga niður gagnrýna umræðu.
• Evrópa stendur einnig frammi fyrir vaxandi innflytjenda- og hælisleitendavanda sem hefur skapað félagslega spennu, öryggisógnanir og pólitískan klofning innan aðildarríkjanna. Þetta er kerfislægur vandi sem ESB virðist hvorki viljað né þorað að takast á við af einlægni og heiðarleika.

Við þetta bætist sá staðreyndalegi vandi að evrópsk landsframleiðsla hefur dregist sífellt meira aftur úr bæði Bandaríkjunum og Japan frá fjármálakreppunni 2008. Hagvöxtur er veikburða, nýsköpun er takmörkuð, og fjárfestingar hafa dregist saman. Evrópa er að missa slagkraftinn. Löndin leita úrræða. Og Trump vissi nákvæmlega hvernig hann gæti nýtt sér það.

Samningur“ sem minnir á skilmála neyðarláns

Í stað jafnræðis og gagnkvæms ávinnings segir sagan nú að ESB hafi samþykkt:

• 15% tolla á eigin útflutning til Bandaríkjanna
• 0% tolla á innflutning frá Bandaríkjunum
• Skuldbindingu um hundruð milljarða dollara í bandarísku gasi og vopnum

Þetta er ekki samningur. Þetta er uppgjöf.

ESB fékk líf. Trump fékk vald. Bandaríkin fengu borgað.

Nokkur orð sem segja allt: Samkomulagið var ekki um jafnrétti eða samstarf – heldur um vald, nauðsyn og þögn.

Ekki vinaleg samvinna – heldur vald í verki

Trump mætti ekki með bros á vör, ekki tilbúinn í ljósmyndatökur eða innantómar fundayfirlýsingar. Hann kom með þrýsting, kaldan vilja og skýr skilaboð: annaðhvort samþykkir Evrópa nýja leikreglur, eða hún borgar verðið. Hann hótaði 100% tollum á evrópska bíla, stál og lúxusvörur.
Brussel hélt að hún gæti slegið fram gamalkunnum frösum og hótunum um samstarf við Kína.
Trump sá í gegnum leikritið – og vann.

Þetta er ekki bara „The Art of the Deal“.
Þetta er The Art of Leverage.

Orka, vopn og vald

Trump hafði fyrir löngu skilið grunnregluna:
Ef þú stjórnar eldsneyti og vörnum Evrópu – þá þarftu ekki að sannfæra neinn. Þú einfaldlega setur skilmálana.

Og:

• Hann braut niður tilraunir ESB til að mynda sjálfstæða orkublokk
• Hann færði hergagnaframleiðslu aftur til Bandaríkjanna
• Hann setti NATO aftur undir bandaríska stjórn með fjárhagslegum þrýstingi
• Hann útilokaði að ESB gæti leitað til Rússlands eða Kína í örvæntingu – nema með dýru verði

Af hverju lét ESB undan??

Hvers vegna myndi ESB samþykkja samning sem lítur svona ósanngjarn út á pappír?

• Vegna þess að raunveruleikinn hefur aldrei passað við málflutninginn í Brussel.
• Vegna þess að yfirbygging ESB byggir á úreltum tálsýnum, hugmyndum um samstöðu, stöðugleika og framfarir sem hljóma vel í stefnuyfirlýsingum, ljósmyndum og myndböndum frá leiðtogafundum, en sem brotna niður þegar mætt er raunverulegum aðstæðum innan aðildarríkjanna, þar sem orka, öryggi og hagsmunir ráða för.
• Vegna þess að á meðan ESB var fast í eigin orðræðu, reglugerðum og sjálfsblekkingu, þá þorði Donald Trump, með öllum sínum kostum og göllum, að horfast í augu við staðreyndir sem aðrir vildu hvorki nefna né viðurkenna. Hann greindi valdahlutföllin, rakti hagsmunina og sagðist ætla að láta reyna á það. Þar sem Evrópa talaði í hringi, talaði hann beint.

Samningslok

Þetta er ekki samningur. Þetta er í reynd neyðarhönd sem enginn vildi viðurkenna.
Og þegar gamaldags lýðræðisvél Evrópusambandsins hikstaði í vantrú og ótta – þá voru það ekki Von der Leyen eða Macron sem réðu för.
Heldur Trump.

Og þegar saga þessa tímabils verður skrifuð, mun koma í ljós:
Ekki aðeins að Trump var umdeildur – heldur að hann las leikborðið rétt þegar aðrir litu undan.
Á meðan ESB forðaðist að horfast í augu við eigin vandamál og faldi sig á bak við nefndir, ljósmyndir og glaðlegar fundayfirlýsingar, eins og til dæmis leiðtogafundi þar sem enginn vildi ræða orkuskort eða skuldaþróun, heldur aðeins „sameiginlega sýn til 2050“ og innantóm slagorð, greindi Trump veikleikann – og beitti þeirri innsýn með óvenjulegum árangri.

„Donald Trump át von der Leyen í morgunmat“

Í skjóli þagnar og lyga – Hvernig ríkisstjórnin svíkur þjóðina

Á meðan almenningur horfir á efnahagsáhyggjur, húsnæðisvanda og sívaxandi byrðar, er ríkisstjórn Íslands að grafa undan fullveldi landsins, í kyrrþey, bak við luktar dyr, undir yfirskini "samráðs" og "alþjóðlegrar ábyrgðar". Undanfarna mánuði hafa ráðherrar í ríkisstjórninni, aðallega utanríkisráðherra, tekið þátt í undirritun alþjóðlegra skuldbindinga sem marka afgerandi stefnumótun í utanríkis- og öryggismálum. Þetta hefur verið gert án samþykkis Alþingis, án þjóðaratkvæðis og án þess að kjósendur hafi fengið að vita hvað er í gangi.

Samkomulag við Evrópusambandið, sem utanríkisráðherra undirritaði 21. maí 2025, felur í sér skuldbindingu um að Ísland fylgi utanríkisstefnu ESB að hluta til. Ekki ráðgefandi samstarf, heldur skuldbinding. Samkvæmt svari upplýsingaskrifstofu ESB er þetta staðfest og óumflýjanlegt. Þrátt fyrir það hefur utanríkisráðherra gefið út misvísandi yfirlýsingar í fjölmiðlum og haldið því fram að um "pólitískt samtal" sé að ræða, en ekki valdaframsal. Þetta er bein blekking.

Luktar dyr og leynd

Ekki var greint frá samningnum á Alþingi. Engin opin umræða fór fram. Engar fréttatilkynningar voru gefnar út um innihald samningsins. Fjölmiðlarnir, sem annars hamast á loftslagsmálum, kynjakvóta, Ísrael eða Donald Trump, þögðu þunnu hljóði. Þessi þögn er ekki tilviljun. Hún er afrakstur samverkandi kerfis þar sem ráðherrar, ráðuneyti og fjölmiðlakerfið virðast vinna saman að því að hylma yfir raunverulegt ástand: að Ísland er í síauknum mæli að lúta yfirstjórn erlends ríkjasambands — án þess að þjóðin sé spurð.

Hvað snýst þetta í raun um?

Við erum ekki bara að tala um "utanríkismál". Við erum að tala um stefnu gagnvart Úkraínu, Ísrael, öryggis- og varnarmálum, vopnasendingum, refsiaðgerðum, orkustefnu og fleira. Við erum að tala um grundvallarstefnur sem snerta frið, stríð, siðferði og fjárframlög. Hver gaf utanríkisráðherra leyfi til að skuldbinda Ísland til að fylgja stefnu ESB gagnvart Ísrael, á sama tíma og ráðherrar ríkisstjórnarinnar taka virkan þátt í opinberri gagnrýni á Ísraelsríki í samræmi við ESB-línu?

Á sama tíma og íslensk stjórnvöld hunsa eigin varnarmál og fjársvelta Landhelgisgæsluna, samþykkja þau framlög til "sameiginlegra öryggissjóða" ESB, sem beinast að hervæðingu Evrópu. Þau verja meiri tíma í að þóknast stofnunum Evrópusambandsins en að standa vörð um lýðræðið og fólkið heima fyrir.

Ekki bara ESB – heldur WHO líka

Sambærileg blekking á sér stað gagnvart Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO), þar sem ríkisstjórnin hefur tekið þátt í vinnu við alþjóðasamning sem veitir WHO neyðarvald yfir heilbrigðisstefnu ríkja, þar með talið möguleika á útgöngubanni, skyldubólusetningum og ferðatakmörkunum – án aðkomu þings eða okkar.

Eru þetta einangruð dæmi? Nei, þau eru birtingarmynd skipulagðs og markviss niðurbrots á lýðræðislegum grunni Íslands. Við erum að horfa upp á valdframsal í smáskömmtum, ekki bara í orði heldur í verki, þar sem æ fleiri málaflokkar eru færðir undir yfirþjóðlega stjórn með samþykki örfárra ráðamanna sem forðast þjóðina og þykjast vita betur en við sem búum á Íslandi.

Í nafni "alþjóðlegs samstarfs" er verið að klæða þetta valdframsal í fögur orð og skrautleg skjöl, en í reynd er þetta skipulögð aðgerð til að taka lýðræðið frá þjóðinni, án umræðu, án atkvæðis, án þess að nokkur beri ábyrgð.

Hvar eru fjölmiðlarnir?

Af hverju fjalla ríkismiðlar ekki um þetta? Af hverju spyr RÚV ekki ráðherra hvers vegna samkomulag við ESB var ekki kynnt þinginu? Af hverju eru ekki mótspyrnuraddir í umræðunni? Kannski vegna þess að sömu öflin sem stjórna ráðuneytunum, stjórna einnig umræðunni. Það sem áður hefði verið kallað "yfirtaka lýðræðisins" er í dag kallað "framþróun".

Síðasta aðvörunin

Ísland á að vera fullvalda ríki. Ríkisstjórn sem starfar í skjóli þagnar, undirritar skuldbindingar við erlendar stofnanir og lýgur að þjóð sinni á ekki að sitja í embætti. Þeir sem vilja innleiða stefnu ESB eða WHO eiga að koma fram, leggja það fyrir Alþingi og þjóðina, og leyfa lýðræðinu að ráða.

Við eigum rétt á því að vita hvað er verið að semja um í okkar nafni. Við eigum rétt á því að kjósa um stefnu, ekki bara eftirá, heldur áður en hún er tekin upp. Ríkisstjórn sem forðast þjóðina, hlustar ekki á fólkið. Hún þjónar öðrum en okkur, og hún verður að víkja.

Skuldbundin að fylgja stefnu ESB

Í skjóli ESB-stjarnanna – svikin við þjóðina

Evrópumálin eru aftur komin á dagskrá – en nú ekki með þjóðaratkvæði eða hreinskilinni umræðu. Núna er þeim smyglað inn. Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur, skipuð Samfylkingu, Viðreisn og Flokki fólksins, fer með fullveldi Íslands á bak við luktar dyr, í nafni „aukins samstarfs“, „sameiginlegrar orkustefnu“ og „lagalegs stöðugleika“.

En á meðan Samfylking og Viðreisn brosa til Brussel, stendur þriðji ríkisstjórnarflokkurinn – Flokkur fólksins – kjurr og þegjandi. Þetta er ekki hugrekki. Þetta er undirgefni.

Forðast að segja satt – en framkvæma í verki

Samfylkingin og Viðreisn hafa lengi haldið því fram að Ísland eigi heima í Evrópusambandinu. Þeir vilja taka upp evru, samþætta orkumarkaði, og samræma regluverk. Allt er þetta þekkt. En í stað þess að tala beint og heiðarlega við almenning – þá kjósa Kristrún og Þorgerður að hagræða orðræðunni:

„Við erum ekki að sækja um aðild – við erum að styrkja tengsl.“
„Við erum ekki að framselja vald – við erum að tryggja stöðugleika.“
„Við erum ekki að gera samninga við ESB – þetta eru bara viljayfirlýsingar.“

Þetta er nýr pólítískur stíll: ESB-aðild í orwellskum orðum – án þess að segja orðið „aðild“.

Fullveldissvik í nafni „framfara“

Nýleg viljayfirlýsing við sjávarútvegsstjóra ESB, samstarfsverkefni um orkumál og þrýstingur frá Evrópu um að innleiða bókun 35 (sem krefst þess að EES-reglur gangi framar íslenskum lögum) sýna hvert stefnir:

• Ísland er að festast í valdakerfi sem þjóðin hafnaði – ekki með lýðræðislegum hætti, heldur í gegnum lagalegt smygl og aðlögun án samþykkis.

Ef þetta væri gert opinberlega, með hreinskilni og lýðræðislegu samþykki, mætti eiga málefnalega umræðu. En þegar þetta er framkvæmt í hljóði, í gegnum skeytingarleysi og duldar aðferðir, þá er þetta ekkert annað en svik við þjóðina.

Flokkur fólksins – meðvirkur í valdframsali

Sérkennilegast af öllu er að Flokkur fólksins, sem barðist gegn ESB-aðild og talaði fyrir sjálfstæði Íslands, situr þögull í stjórn með flokkum sem vilja akkúrat hið gagnstæða.

Hver er afsökunin? „Við náðum einhverjum inn í ráðuneyti.“ „Við viljum ekki missa stólinn okkar.“
En þetta dugar ekki þegar stefna ríkisstjórnar þinnar felur í sér skref fyrir skref fráhvarf frá sjálfstæði Íslands. Þá er ekki lengur hægt að tala um samstarf – heldur meðvirkni hjá flokknum og þá sérstaklega Ingu Sæland.

Lýðræðið á hnífsoddi

Þjóðin hafnaði ESB-aðild. Hún hafnaði því að framselja ákvarðanavald til ókjörinna stofnana í Brussel. En nú virðist ný ríkisstjórn ætla að gera þetta sama í felum – í skrefum, í samkomulögum, í lagabreytingum sem fæstir skilja en allir munu finna fyrir.

Þetta er ekki leið til Evrópu – þetta er leið frá lýðræði. Og það er kannski það sem er verst: að þeir sem tala mest um lýðræðisvernd eru að grafa undan því í skjóli fallegra orða og yfirborðslegra alþjóðavina.

Ef stjórnvöld vilja í alvöru sækja um ESB-aðild – þá á að gera þetta heiðarlega. Leita beint til þjóðarinnar. Halda þjóðaratkvæðagreðslu. En að lauma þjóð inn í samband sem hún hafnaði – án umræðu, án samþykkis, án hreinskilni – það er ekki stefna. Það er svik.