Þegar friðar­sinnar grípa til byssunnar

Charlie Kirk, stofnandi Turning Point USA og einn af áberandi ungu íhaldssömu röddum í Ameríku, var skotinn í dag (uppfært hann er dáinn fyrir að tala fyrir rökhugsun og almennri skynsemi)) á meðan hann talaði á háskólaviðburði í Utah. Glæpur hans? Að þora að segja upphátt það sem milljónir venjulegs fólks hugsa: að frelsi, ábyrgð, trú og fjölskylda skipti enn máli.

Árásin á Kirk er ekki einstakt atvik. Hún er hluti af uggvænlegu mynstri. Það eru einmitt þeir sömu sem ganga undir fána „friðar“, „umburðarlyndis“ og „réttlætis“ sem í vaxandi mæli eru að ógna, þagga niður, hóta, skemma, og, eins og við sáum í dag – skjóta.

Hræsni „friðar­sinna“ vinstrisins

• Þeir segjast vera fyrir friði, en þeir eru fyrstir til að grípa til óeirða, brenna og eyðileggja eignir þegar þeir ná ekki sínu fram.
• Þeir segjast vera fyrir umburðarlyndi, en þeir hrópa niður og aflýsa öllum sem eru ósammála.
• Þeir segjast vera fyrir réttlæti, en þeir fagna þegar andstæðingar missa störf, mannorð eða – eins og nú blasir mögulega við – líf.
• Þeir kalla sig verndara lýðræðisins, en þeir hafa tvisvar reynt að ráða Donald Trump af dögum og nú hafa þeir ráðist að einum af nánum bandamönnum hans.

Hver er þá ófyrirgefanlegi glæpurinn sem réttlætir þetta ofbeldi í þeirra augum? Að segja það sem eitt sinn var talið sjálfsögð skynsemi: að kynin séu tvö, að fólk eigi að vinna og axla ábyrgð, að stjórnvöld eigi að þjóna fólkinu en ekki drottna yfir því.

Skynsemi stimpluð sem „öfgastefna“

Við lifum á tímum þar sem sannleikur er kallaður hatursorðræða og heilbrigð skynsemi er kölluð öfgahyggja.

• Ef þú trúir á persónulega ábyrgð, ertu „niðrandi“.
• Ef þú segir að karlar séu ekki konur, ertu „hættulegur“.
• Ef þú vilt örugg landamæri, ertu „fasisti“.

Og ef þú hefur kjark til að standa á sviði og segja þessi orð frammi fyrir ungu fólki? Þá, eins og Charlie Kirk upplifði í dag, ertu orðinn skotmark. 

Viðvörun til allra

Árásin á Kirk ætti að vera áfall fyrir alla sem bera hag lýðræðisins fyrir brjósti – hvort sem þeir eru til vinstri, hægri eða á miðjunni. Því þegar ofbeldi verður sjálfgefið svar við skoðunum sem okkur líkar ekki, þá hrynur sjálfur grunnur frelsisins.

Sannleikurinn er einfaldur: þeir sem háværast hrópa um frið eru allt of oft þeir fyrstu til að grípa til byssunnar.

Charlie Kirk skotinn

Refsiaðgerðir sem bitna á Íslandi

Sama dag og palestínskir hryðjuverkamenn drápu sex borgara í Jerúsalem og særðu átta til viðbótar, var íslenskur utanríkisráðherra önnum kafinn við að kynna aðgerðir sem áttu að „refsa“ Ísrael. Aðgerðir sem, að eigin sögn ráðherrans, munu ekki hafa nein áhrif á Ísrael. En þær eiga víst að sýna „vilja“.

Það sem gleymist í þessari sýndarmennsku er einfalt: Ísrael verður ekki fyrir tjóni – en Ísland gæti orðið það.

Utanríkisráðherra talar eins og hún sitji við hlið stórveldanna í Öryggisráðinu og geti lagt Miðausturlöndum línurnar beint úr skrifstofu í Reykjastræti. Þetta mikilmennskubrjálæði, að halda að táknræn refsimennska frá smáríki með 400 þúsund manns hafi bæði viðskiptalegt vægi og pólitískt bit, er ekki annað en sjálfsskaði. Ísraelsmenn halda áfram sínum aðgerðum óáreittir, en Ísland stendur eftir sem smáríki sem vill sýna sig og sanna á kostnað sjálfs síns.

Viðskiptin skipta líka máli. Ísrael flytur til okkar hátækni, lyf og vörur sem nýtast almenningi. Að setja slíkt í hættu til þess eins að senda „merki“ sem enginn tekur alvarlega er ekki utanríkisstefna – heldur sjálfsskaði.

Það er aldrei hugsað til framtíðar. Stríðinu lýkur. Nýir aðilar taka við, bæði hér og í Ísrael. Brýr sem hefðu getað nýst verða brenndar. Ísland situr eftir á hliðarlínunni, með laskað orðspor og enga rödd, ekki aðeins í friðarviðræðum, heldur líka í viðskiptum, tækniþróun, öryggismálum og öðrum alþjóðlegum samskiptum sem skipta máli fyrir framtíð okkar.

Ef markmið íslenskrar utanríkisstefnu og utanríkisráðherra er að safna óvinum, skaða eigin viðskipti og tryggja að Ísland hafi ekkert að segja þegar friður rís að nýju – þá er hún á réttri leið.

 

Umburðarlyndi sem sjálfsmorð

Vesturlönd eru föst í sjálfsblekkingu. Umburðarlyndi hefur verið gert að nýjum helgisið, þar sem eina syndin er að setja mörk. Við eigum að sýna skilning og samúð, sama hvað. Jafnvel þegar það sem krafist er brýtur í bága við gildi sem hafa gert samfélög okkar frjáls og mannvænleg.

Okkur er sagt að það sé göfugt að afsaka kúgun. Að það sé mannúð að loka augunum fyrir hatri á Vesturlönd. Að það sé hugrekki að þegja þegar almenningsrými eru tekin undir í nafni trúar, þegar konur eru neyddar til að hylja sig og þegar boðað er hatur á öllu sem við stöndum fyrir. Þeir sem þora að mótmæla þessu eru ekki aðeins kallaðir fordómafullir, heldur úthrópaðir sem óvinir samfélagsins.

Sannleikurinn er þessi: Þetta er ekki umburðarlyndi. Þetta er sjálfsmorð.

Tvöfalt siðferði blasir við. Ef hvítur kristinn maður segði að konur ættu ekki að hafa réttindi og að samkynhneigðir ættu að vera teknir af lífi, yrði hann fordæmdur sem „villimaður“. En ef sami boðskapur er fluttur undir merkjum „menningar“ eða „trúar“, þá biðjumst við afsökunar, bara til að forðast að vera stimpluð „fordómafull“ eða sökuð um „islamfóbíu“. Þetta er ekki réttlæti. Þetta er hræsni.

Við erum ekki víðsýn. Við erum undirlæg. Við erum ekki umburðarlynd. Við erum að afhenda menningu okkar og framtíð þeim sem fyrirlíta hana. Þetta er ekki fjölbreytni. Þetta er landnám.

Umburðarlyndi er dyggð aðeins þegar það er gagnkvæmt. Þegar það er notað sem vopn gegn okkur sjálfum verður það að sjálfseyðingu. Vesturlönd standa nú frammi fyrir skýrum valkosti: annaðhvort setjum við mörk og stöndum vörð, eða við látum grafa okkur lifandi undir helgisiðum veikleika.

Spurningin er einföld: Viljum við lifa – eða deyja í nafni umburðarlyndis?

Af hverju er kapítalismi alltaf í skotlínunni?

Tvær þjóðir. Einn skagi. Sama menning, sama saga, sama tunga. En tvö efnahagskerfi. Útkoman er ljós – bókstaflega. Á gervihnattarmynd af Kóreuskaganum á nóttunni blasir við svart myrkur í norðri, nema daufur punktur yfir Pyongyang. Í suðri glóir landið af ljósum sem vitna um líf, hagvöxt og tækniframfarir. Þetta er lifandi tilraun mannkynssögunnar: hvað gerist þegar þjóð er klofin í kapítalisma og kommúnisma í 70 ár?

Niðurstaðan talar sínu máli.

Kapítalisminn: ófullkominn en áhrifaríkastur

Í dag er vinsælt að mótmæla kapítalisma. Hann er sakaður um að skapa ójöfnuð, græðgi og misrétti. Og vissulega er hann ekki fullkominn. En sagan sýnir annað: ekkert annað kerfi hefur lyft jafn mörgum úr fátækt, skapað jafn miklar framfarir eða tryggt jafn mikið frelsi og kapítalisminn.

Tæknin sem við notum daglega; snjallsímar, lyf, internetið, bílar og rafmagn er afrakstur frjálsrar samkeppni og frumkvöðla sem fengu svigrúm til að láta hugmyndir sínar blómstra. Lífslíkur hafa hækkað, ungbarnadauði hefur lækkað og milljarðar hafa sloppið úr örbirgð. Þetta gerðist ekki í tilraunum með miðstýrðan sósíalisma.

Dæmin tala sínu máli

Við getum horft á fleiri dæmi en Kóreu. Þegar Berlínarmúrinn féll árið 1989 sást svart á hvítu hversu langt var á milli austurs og vesturs. Vestur-Þýskaland, byggt á markaðshagkerfi, var orðið eitt öflugasta efnahagsveldi heims. Austur-Þýskaland, með miðstýrðan sósíalisma, sat eftir í skuld, skorti og stöðnun.

Kúba, Venesúela og Sovétríkin sýna hið sama. Hugmyndafræðin var kynnt með slagorðum um jöfnuð og réttlæti, en útkoman var kúgun, skortur og grimmd.

Af hverju er kapítalismi gagnrýndur?

Kannski vegna þess að hann sýnir galla sína á yfirborðinu. Við sjáum ójöfnuð, sjáum að sumir ná lengra en aðrir, og það stingur í augun hjá mörgum. En í stað þess að láta öfund stjórna væri hollara að einbeita sér að eigin lífi og fjölskyldu og nýta þau tækifæri sem frelsið býður upp á. Frelsið felur í sér að geta reynt, mistekist, risið upp aftur og náð árangri.

Það er líka auðvelt að rugla kapítalisma saman við spillingu eða fákeppni. En spillingin sprettur ekki af kerfinu sjálfu heldur af fólkinu sem misnotar það. Sama gildir um sósíalisma: fallegar hugmyndir geta breyst í kúgun og græðgi þegar vald safnast á hendur fárra sem græða á meðan almenningur sveltur.

Núið: ný orð, gamlar hugmyndir

Í dag er mikið talað um samfélagslega ábyrgð fyrirtækja, ESG og nýjar nálganir sem eiga að laga kerfið. Oft eru þetta falleg orð, en stundum fela þau í sér afturhvarf til hins gamla: meiri miðstýringu, pólitíska íhlutun og kerfi sem þrengir að einstaklingnum í nafni hins almenna.

Að sjálfsögðu má gagnrýna og reyna að bæta. En við verðum að muna að það kerfi sem við búum við hefur skilað meiri framförum, frelsi og tækifærum en nokkurt annað í mannkynssögunni. Hættan er að við gleymum því og hendum því góða með hinu slæma.

Að velja ljósið

Kapítalismi er ekki fullkominn. En hann hefur reynst besta leiðin til að tryggja frelsi, velferð og framfarir. Myndin af Kóreuskaganum sýnir þetta með skýrum hætti: annað kerfið myrkvaði heila þjóð, hitt kveikti ljós fyrir alla.

Spurningin sem við ættum að spyrja er ekki: „Af hverju kapítalismi?“
Heldur: „Af hverju ættum við að slökkva ljósið?“

Þegar fyrirvarinn gleymist – tvískinnungur fjölmiðlanna

Þessi frétt birtist í dag á mbl.is um myndskeið sem vopnaður armur Hamas birti. Þar glittir í ísraelskan gísl, numinn 7. október 2023, sem segist vera á lífi í Gasa og myndskeiðið tekið 28. ágúst. Í fréttinni stóð neðst:

„AFP-fréttastofan er ekki búin að sannreyna myndskeiðið eða hvenær það var tekið upp.“

Þessi spruning á reyndar alltaf rétt á sér. En, af hverju leggja fjölmiðlar svo mikla áherslu á að undirstrika að ekki hafi tekist að sannreyna myndskeið þegar það gæti stutt Ísrael, en þegar Hamas dreifir áróðursefni sínu eru myndir, myndbönd og tölur birtar á forsíðum án minnsta fyrirvara? Slíkt er ekki hlutlæg fréttamennska heldur tvískinnungur og meðvirkni með áróðri.

Spurningar sem aldrei eru spurðar

Þegar MBL skrifar: „AFP-fréttastofan er ekki búin að sannreyna myndskeiðið eða hvenær það var tekið upp,“ er það áminning um varkárni. En hvers vegna birtast svona fyrirvarar aldrei þegar Hamas fær að miðla sínum frásögnum?

Við sjáum það aftur og aftur:

• BBC (2025): Heimildarmynd sýndi son háttsetts Hamas-liða sem óháðan vitnisburð um líf barna í Gasa. Áhorfendur fengu ekki að vita af tengslum drengsins við Hamas. Enginn fyrirvari birtist, þó BBC viðurkenndi síðar að þetta bryti gegn eigin reglum um hlutleysi.
• Reuters (2024): Myndefni úr leikmynd var kynnt sem raunverulegur harmleikur í Gaza. Það reyndist fölsun, en samt héldu önnur Hamas-myndbönd áfram að dreifaast inn í fréttir án spurninga.
• „Pallywood“: Sviðssettur áróður frá hryðjuverkasamtökunum Hamas hefur verið þekktur í mörg ár. Samt virðist gleymast að bæta við fyrirvörum þegar slíkt efni er birt í dag.
• Mannlegur skjöldur: Hamas hefur notað sjúkrahús, skóla og saklausa borgara sem skjöld, staðreynd sem Sameinuðu þjóðirnar hafa staðfest. Þó heyrist þetta í fréttum aðeins þegar ekki er hjá því komist, og þá sem hliðarathugasemd.

Íslenskir miðlar eru ekki undanskildir. Hversu oft sjáum við myndir frá Gasa birtar á RÚV eða Vísi án skýringa á því hver tók þær, undir hvaða aðstæðum eða hvort þær hafa verið sannreyndar?

Niðurstaðan er sú sama: Tvær reglur gilda. Efnið sem gæti stutt Ísrael fær fyrirvara. Efnið sem styður Hamas fær frían aðgang.

Er þetta satt eða áróður?

Þessi spurning á alltaf rétt á sér. Hún á ekki bara að vakna þegar birtist efni sem styður Ísrael, heldur líka þegar Hamas fær að dæla áróðri sínum óhindrað inn í heimsfjölmiðla. Lesendur eiga ætíð að spyrja: Er þetta satt, eða er þetta áróður?

 

Tveir ísraelskir gíslar á Gasa í myndskeiði

Frasarnir sem frelsa eða fela?

Við lifum á tímum þar sem frasar hafa tekið við af ábyrgð. Þeir eru notaðir sem skothelt skjól, til að víkja ábyrgð frá sér og henda henni yfir á eitthvað óljóst sem enginn getur varið sig gegn. Og ef einhver leyfir sér að spyrja óþægilegrar spurningar, þá er hann fljótur að fá frasa í hausinn til að þagga niður umræðuna.

Nýja orðabókin

Við heyrum þetta í daglegu tali. Sá sem sefur yfir sig í vinnu segir ekki lengur: „Ég slökkti á vekjaranum.“ Nei, nú er það: „Ég á erfitt með að vakna svona snemma, kerfið gerir ekki ráð fyrir minni svefnþörf.“ Nemandi sem klúðrar prófi segir ekki: „Ég lærði ekki,“ heldur: „námskerfið er ekki hannað fyrir mig.“ Sá sem brýtur reglur segir ekki: „Ég gerði mistök,“ heldur: „Þeir skilja mig ekki, þetta er vegna forréttinda annarra.“

Minnihlutahópar hafa líka fundið töfra þessa tungutaks. Með einum frasa er hægt að stoppa alla gagnrýni: „Þetta er rasismi.“ „Þetta er hatursorðræða.“ „Þetta er árás á minnihlutahóp.“ Og ef gagnrýnandinn er hvítur karlmaður yfir fertugt, þá er alltaf hægt að henda út línunni: „miðaldra hvítir karlmenn.“ Sama gildir um „feðraveldið“, þegar það er dregið fram er eins og einhver segi „skák og mát“. Þá er umræðan búin og þú átt enga leið út.

Samfélagsleg áhrif

Þetta tungutak hefur snúið öllu á hvolf. Þar sem áður var talað beint um persónulega ábyrgð, er nú allt síað í gegnum hugmyndafræðilega frasa. Þegar eitthvað fer úrskeiðis er strax gripið til orða eins og „ósýnilegir valdhafar“ eða „ytri aðstæður“. Og ef einhver leyfir sér að efast, þá er hann fljótt stimplaður sem „afturhaldssamur“, „gamaldags“ eða jafnvel „vondur“. Þannig verður gagnrýnandinn sjálfur að vandamálinu, og ábyrgðin gufar upp.

Frasinn sem skjól

Frasarnir hljóma fallega og siðferðilega háleitir, en eru í raun bara reykur sem hylur sannleikann. Þeir eru notaðir eins og gasgrímur: allir tala, enginn tekur ábyrgð. Og á meðan hverfur ábyrgðin úr huga fólks, og leysist upp í móðu.

Hættan

Samfélag sem byggir á frösum í stað ábyrgðar er eins og hús án burðarveggja. Það getur ekki lært af mistökum, því enginn viðurkennir mistök. Það getur ekki byggt traust, því enginn stendur við orð sín. Það getur ekki þroskast, því allir fela sig á bak við orð sem þýða í raun aðeins eitt: „Ég ber enga ábyrgð.“ Og sá sem bendir á þetta fær enn einn stimpilinn „óvinur,“ „fordómafullur,“ eða er einfaldlega þaggaður niður.

Viljum við samfélag sem lifir á frösum eða samfélag þar sem fólk segir einfaldlega: „Já, þetta var á mína ábyrgð“?

Saga endurtekur sig

Þegar kommúnistar komust til valda í Kína var það ekki með skotum eða sprengjum, heldur með hugmyndum. Hugmyndum sem sögðu að fátækt yrði upprætt, óréttlæti leiðrétt og nýtt samfélag byggt þar sem allir væru jafnir. Margir trúðu þessu, en úr varð verstu hörmungar 20. aldarinnar.

Aðferðafræðin:

• Skilgreina óvininn – Í Kína voru það landeigendur og „farsælt viðskiptafólk“. Í dag eru það mengandi fyrirtæki, „hægri öfgamenn“, Trump, eða allir sem efast um ESG, DEI, Trans, hlýnun jarðar og Stakeholder Capitalism.
• Nota ungmenni sem verkfæri – Í Kína voru Rauðu varðliðarnir sendir út: þ.e. skólakrakkar sem brenndu bækur, niðurlægðu kennara og gerðu háskólana að vígvelli. Í dag sjáum við svipað mynstur: mótmæli í háskólum, óeirðir á götum, árásir á samfélagsmiðlum, slagorð sem koma ekki frá rökhugsun heldur innrætingu og heilaþvætti.
• Bæla niður skynsemi – Í Kína var almenn rökhugsun og hefðbundin viska stimpluð sem „afturhaldssemi“. Í dag sjáum við aftur sama mynstur: ef þú spyrð spurninga eða notar skynsemi gegn ráðandi hugmyndafræði færðu á þig stimpil – eða jafnvel ofbeldi.
• Miðstýra valdinu – Í Kína var það kommúnistaflokkurinn sem tók algjört vald yfir samfélaginu og heldur því enn. Í dag eru það stórfyrirtæki, fjármálarisar og alþjóðastofnanir sem með reglugerðum, fjármagni og áhrifum móta stefnu án raunverulegrar lýðræðislegrar umræðu.

Skólarnir sem vopn

Þegar kennslustofurnar breytast í vettvang áróðurs er framtíðin í hættu. Skólar eiga að efla gagnrýna hugsun en ekki þjálfa blindna undirgefni. Í Kína voru Rauðu varðliðarnir lifandi sönnun þess að þegar ungdómurinn er gerður að vopni kerfisins er enginn öruggur. Í dag sjáum við svipaða aðferð: ungir mótmælendur eru hvattir áfram, ekki til að hugsa sjálfstætt og rökrétt, heldur til að fylgja fyrirfram skrifuðu handriti.

Almenn skynsemi hunsuð

Í dag er talað um „að hlusta á vísindin“, en aðeins þau vísindi sem styðja við þessa pólitísku línu og réttrúnað.
Í dag er talað um „að vera á réttum stað í umræðunni“, en aðeins ef þú samþykkir að fylgja leikreglunum.
Almenn skynsemi, rökhugsun og gagnrýni er stimpluð sem „hættuleg“ eða „gamaldags“.

Saga endurtekur sig.

Það sem byrjaði í Kína með loforðum um réttlæti og jöfnuð endaði í kúgun, hungri og dauða milljóna.
Í dag sjáum við sömu uppskrift endurtekna, í Davos, í háskólum, í hugmyndafræði og á götum stórborga.

Spurningin er einföld: Ætlum við að læra af sögunni – eða látum við sömu hugmyndafræði keyra aftur yfir okkur, nú í glansbúningi réttrúnaðar 21. aldarinnar?

Kommúnismi í nýjum búningi?

Á stóru auglýsingaskilti í New York stendur svart á hvítu: 100 ár – 100 milljónir hafa dáið.
Tölurnar segja sitt:

• Kína: 65 milljónir
• Sovétríkin: 30 milljónir
• Kambódía: 2 milljónir
• Norður-Kórea: 2 milljónir
• og áfram mætti telja…

Þetta er arfleifð kommúnisma. Hugmyndafræði sem lofar jafnrétti og réttlæti, en hefur bara skilað dauða, hungri og kúgun.

Falleg orð, sömu afleiðingar

En hvað sjáum við í dag? Hugmynd sem kallast Stakeholder Capitalism. Hún er kynnt af World Economic Forum, þar sem Larry Fink, forstjóri BlackRock, hefur tekið við keflinu af Klaus Schwab, sem mótaði hugmyndina upphaflega. Hún er kynnt sem björt framtíðarsýn: fyrirtæki sem á pappírnum hugsa ekki um hagnað heldur samfélagið, umhverfið og „framtíð mannkyns“.

Hver getur verið á móti því?
Svarið er: allir sem þekkja söguna.

Því undir yfirborðinu er þetta ekkert annað en sama uppskriftin og áður:

• Elítan ákveður hvað er „gott“ fyrir þig.
• Einstaklingsfrelsinu er fórnað fyrir „sameiginlega hagsmuni“.
• Lýðræði verður formsatriði, ákvarðanir eru teknar í lokuðum fundarherbergjum.

Sögulegar hliðstæður

• Í Sovétríkjunum var það „almenningur“ sem átti að njóta góðs, en einstaklingurinn var einskis virði.
• Í Kína var það „sameiginleg gildi“ sem átti að leiða til hagsældar, en niðurstaðan var hungursneyð og milljónir dóu.
• Í dag er það ESG, DEI og „stakeholders“ sem eiga að leiða til betri heims, en útkoman verður sú sama og áður: miðstýrt vald, skert frelsi og forréttindi fárra.

100 milljónir – lærum við aldrei?

Við þurfum ekki fleiri tilraunir með líf fólks.
Við þurfum ekki að fleiri hugmyndafræðingar sem segja okkur að „núna verður þetta öðruvísi“.
Sagan hefur þegar sýnt hvernig það endar.

100 milljónir mannslífa minna okkur á eitt: að falleg orð geta falið grimmd.

Nú heitir það ekki lengur „kommúnismi“. Það er orðað fallega undir heitinu „Stakeholder Capitalism“.
Spurningin er:
Ætlum við virkilega að ganga aftur inn í sömu gildru – bara vegna þess að hún er kynnt í glansbæklingi frá Davos?

Punktur

Þeir sem trúa því að hægt sé að miðstýra heiminum í nafni góðs málstaðar ættu að líta á veggspjaldið í New York.
Það segir allt sem segja þarf.

Enn einn hræðsluáróðurinn – nú er það Golfstraumurinn

„Grípa þarf til aðgerða strax ef sporna á gegn hruni Golfstraumsins. Ef beðið er of lengi gæti það orðið um seinan.“
– mbl.is, 31. ágúst 2025

Við höfum heyrt þetta áður. Og aftur. Og aftur.

Sögulegt samhengi – þegar „tíminn var að renna út“

• 1970: Olíuverð og mengun áttu að gera jörðina óbyggilega fyrir árið 2000.
• 1970–1980: „Súrt regn“ átti að eyða öllum skógum í Evrópu og Bandaríkjunum. (Í dag eru skógarnir stærri en áður.)
• 1989: Sameinuðu þjóðirnar: „Ef ekkert er gert fyrir árið 2000 er of seint að bjarga heiminum.“
• 1990: Osonlagið var „að hverfa“ og við áttum aðeins örfá ár. (Í dag er það í bata.)
• 1990-2000: Stórborgir eins og New York og London áttu að fara undir vatn fyrir árið 2020.
• 2000: Jöklar Íslands horfnir um 2020.
• 2010: Al Gore sagði að Norður-Íshafið yrði íslaust 2014.
• 2018: Sameinuðu þjóðirnar: „Við höfum aðeins 12 ár – árið 2030 er lokafrestur.“
• 2020: Heimsfaraldurinn: „Við höfum 2 vikur til að stöðva faraldinn.“
• 2025: Nú er það Golfstraumurinn – gæti hrunið eftir 50–100 ár … en samt „þarf aðgerðir strax“.

Hræðsluáróðurinn, „checklist“

• Hræðslufyrirsögn: „Grípa þarf til aðgerða strax.“
• Óljós tímarammi: 50–100 ár í framtíðinni.
• Prósentutölur: 70% 37%, 25% – sem hljóma vísindalegar en eru byggðar á líkönum með gífurlega óvissu.
• Ákall um tafarlausar aðgerðir: „Ef beðið er gæti það orðið of seint.“
• Engar spurningar: Hver borgar? Hver ræður? Hver hagnast?

Vísindi eða pólitík?

Enginn efast um að Golfstraumurinn skiptir máli. En þegar vísindamenn tala um óvissu áratuga eða alda fram í tímann, og fjölmiðlar þýða það sem „neyð núna“, þá er það ekki lengur vísindi. Það er pólitík.

Sama sagan hefur endurtekið sig í hálfa öld:

• „Við eigum aðeins 10 ár.“
• „Við eigum aðeins 5 ár.“
• „Við eigum aðeins 2 vikur.“

Alltaf nýr lokafrestur. Alltaf ný ógn.

Og alltaf sama lausnin: meiri skattar, meiri eftirlit, meira valdframsal.

Spurningarnar sem þú átt að spyrja

• Hversu oft hefurðu heyrt setninguna „ef við bíðum verður það of seint“?
• Hversu oft hefur neyðarklukkan verið stillt aftur, án þess að fyrri spár hafi ræst?
• Hvers vegna er lausnin alltaf sú sama: meiri skattar, meiri miðstýring, meira valdframsal?
• Hver hagnast á því að samfélagið er í stöðugum ótta?

Kannski er kominn tími til að við segjum stopp.
Ekki við náttúruna, heldur við hræðsluáróðurinn sem á að knýja okkur til hlýðni.

Grípa þarf til aðgerða til að sporna gegn hruni